Daar waar de plantaardige eiwitmarkt een paar jaar terug nog een nichemarkt was, is het inmiddels uitgegroeid tot een algemeen fenomeen. Van alle huishoudens in Nederland heeft het merendeel in de afgelopen twee jaar weleens een product met plantaardige eiwitten gekocht. Ook in restaurants ontkom je niet meer aan een 'vegan-hoofdstuk' op de menukaart. En volgens Blue Horizon en Boston Consulting Group is die groei nog lang niet voorbij.
Vorig jaar werden wereldwijd 13 miljoen ton alternatieve eiwitten geconsumeerd. Het was slechts 2% van de totale consumptie van dierlijke eiwitten. Toch zeggen veel consumenten bereid te zijn daar verandering in te brengen. Uit onderzoek blijkt dat 11% van de consumenten in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland zeer geïnteresseerd is in alternatieve eiwitten. Nog eens 66% is enigszins geïnteresseerd, onverschillig of enigszins niet geïnteresseerd. Van de twijfelaars uit de groep van 66% zouden een verbeterde smaak of lagere prijs reden zijn om te verhuizen naar enigszins geïnteresseerd of zeer geïnteresseerd.
De twee onderzoeksbureaus verwachten daarom dat tegen 2035 iedere tiende portie vlees, eieren en/of zuivelproducten die wereldwijd worden gegeten, vervangen is door een product met alternatieve eiwitten. We spreken dan over een wereldwijde consumptie van 97 miljoen ton. Het zou er daarbij in resulteren dat de inkomsten uit alternatieve eiwitten tegen dat jaar gegroeid zijn naar $290 miljard. "Dat zou zelfs nog meer kunnen zijn wanneer de vier dominostenen die de groei tegenhouden nu omvallen", zo stellen de onderzoekers in het rapport 'Food for Thought: The Protein Transformation'.
Klimaat en milieu
En de eerste van die vier stenen, begint al te wiebelen. Het betreft de publieke zorg over het klimaat, waaronder ook het thema duurzaamheid valt. "Neem de toenemende zorgen over de intensieve veehouderij. Dit heeft de vraag naar onder meer scharrelkip en scharreleieren al doen toenemen", zo melden Blue Horizon en Boston Consulting Group. "Bovendien neemt ongeveer 85% van de beleggers tegenwoordig criteria op het gebied van milieu, maatschappij en ondernemingsbestuur op in de beleggingsstrategieën."
Dat plantaardige eiwitten een oplossing zijn voor deze twijfelende 'groene' consument blijkt wel uit de cijfers. "De emissies van de conventionele veehouderij zijn vooral afkomstig van methaan door vergisting van dieren, mest en kunstmest, brandstof en elektriciteit", stellen de onderzoekers. "Als de verschuiving naar plantaardige alternatieven voor rundvlees, varkensvlees, kip en eieren doorzet – in de mate die wij verwachten –, dan bespaart dat 1 gigaton CO2-equivalent. Dat is het equivalent van Japan als dat land een heel jaar volledig CO2-neutraal wordt."
Ook bespaart de productie ervan, volgens de onderzoekers, 39 miljard kubieke water. "Dat is genoeg om de stad Londen voor 40 jaar te voorzien van water. Verder kan 240.000 vierkante kilometer landbouwgrond (ter vergelijking: dat is de oppervlakte van het Verenigd Koninkrijk) worden vrijgemaakt", zo beschrijven de onderzoekers in het rapport. Daarmee kan voldaan worden aan zes van de duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties.
Verfijning en schaalvergroting
Het bovenstaande klinkt allemaal fantastisch, maar voor de consument zijn ook smaak en textuur zeer belangrijk. Het is zoals Nick Halla van Impossible Foods stelt: "Je koopt een product één keer op basis van nieuwigheid, je komt terug wanneer de smaak goed was en wanneer er voordelen zijn voor gezondheid en duurzaamheid en je koop het voor de lange termijn als de waarde goed is." Aan dat deel over duurzaamheid kan dus worden voldaan, maar hoe zit dat met smaak en textuur?
Blue Horizon en Boston Consulting Group zien dat als een van de grootste uitdagingen voor de producenten. Het is de tweede dominosteen die omver moet: verfijning en schaalvergroting van technologieën om gelijkwaardigheid te ontgrendelen, wanneer de smaak, textuur en prijs van alternatieve eiwitten nauw aansluiten bij die van dierlijke eiwitten. "We verwachten dat minder gestructureerde vleesproducten, zoals rundergehakt, gemakkelijk kunnen worden vervangen door alternatieve eiwitten. Maar, een T-Bone is een stuk moeilijker te vervangen. Het nabootsen van die structuur, inclusief bot, is voor nu echt nog niet mogelijk. Ook in de markt voor alternatieve kaas zien we weinig potentie. Het creëren van realistische vervangers is hierin behoorlijk lastig gebleken."
Toch deprimeert dat de onderzoekers niet. Ze verwachten dat uiteindelijk levensvatbare alternatieven worden gevonden voor alle eieren en zuivelproducten én voor de meeste vlees- en vissoorten. "Ongeveer 40% van het rundvlees consumeren we via rundergehakt. Als we verder de meeste productsoorten kunnen vervangen, dan moet het mogelijk zijn om 90% van 's werelds favoriete gerechten te maken met alternatieve eiwitten, zonder in te leveren op smaak, kosten of textuur."
Technologieën ontwikkelen
Maar, een groot obstakel is dat de kosten voor de productie van realistische, plantaardige alternatieven nog altijd twee keer zo hoog zijn als bij dierlijke eiwitten. Om daar verandering in te brengen, moet steeds weer opnieuw geoptimaliseerd en opgeschaald worden. "Er moeten veranderingen komen in alternatieve eiwittechnologie. Dat leidt tot productie-efficiëntie, beter smaak en textuur en lagere kosten. Wanneer deze dominosteen vlak na nummer twee valt, dan kan het marktaandeel tegen 2013 stijgen naar 16%. Nu is dat nog 2%", aldus de onderzoekers.
Volgens Blue Horizon en Boston Consulting Group begint het bij het creëren van betere gewassen. Soja wordt vandaag de dag voornamelijk gebruikt als diervoeder. "Er moeten volgens ons nieuwe rassen komen die geschikt zijn voor menselijke consumptie. Deze rassen moeten smakelijk zijn, zonder dat er toevoegingen aan gedaan moeten worden. Ook moet het eiwitgehalte hoger liggen. Daarnaast is het belangrijk dat het proces van het extraheren van eiwit uit het gewas gemakkelijker gaat. Al met al zouden deze twee zaken al een flinke kostenvermindering kunnen veroorzaken."
Ook voor alternatieven uit micro-organismen (schimmels, gisten en eencellige algen) en alternatieven die rechtstreeks uit dierlijke cellen worden gekweekt, zijn nog veel kansen. "Maar ook hier geldt dat de kosten omlaag moeten. We moeten op zoek naar een koolgrondstof die minder duur is dan glycerol en glucose. Om succesvol door de branche te navigeren, moeten we technologische kennis aanscherpen en potentiële verstoringen een stap voor zijn", aldus Blue Horizon.
Steun voor transitie
Pas als die derde dominosteen gevallen is, is er een kans dat de vierde en laatst steen omvalt. Die steen valt pas als er bijvoorbeeld steun is voor boeren die overgaan van veeteelt naar alternatieve proteïne-inputs. Kortom: deze dominosteen representeert geld en investeringen. Alleen dan kan de consumptie van alternatieve eiwitten al tegen 2035 oplopen naar 22%. "In dat tempo zouden de Europese Unie en Noord-Amerika tegen 2025 een 'vleespiek' bereiken, om vervolgens een krimp te laten zien in de consumptie van dierlijke proteïne."
Maar kapitaal is zeldzaam. Om de groei van de alternatieve eiwitmarkt te stimuleren, is al bijna 30 miljoen ton aan bioreactorcapaciteit voor micro-organismen en dierlijke cellen nodig om het basisscenario van 11% te bereiken. "Voor het bouwen van deze bioreactoren is tot $30 miljard aan investeringskapitaal nodig, en zelfs $100 miljard als alle dominostenen snel vallen." De financiering van durfkapitaal bedroeg alleen tussen 2015 en 2020 al meer dan $4 miljard. Het meeste daarvan ging naar bedrijven die op zoek waren naar plantaardige alternatieven.
Kortom: dat de markt voor alternatieve eiwitten komende jaren blijft groeien, is voor de onderzoekers een zekerheid. Maar, hoe snel er terrein gewonnen kan worden ten opzichte van dierlijke eiwitten is afwachten. Opschalen lijkt key, maar daarvoor is budget nodig. Dat is er nog niet.
