De arealen en opbrengsten van tarwe, maïs en andere gewassen worden fors beïnvloed door de oorlog in Oekraïne. Met name in gebieden waar hevig wordt gevochten, kunnen de bedrijven de voorjaarswerkzaamheden niet uitvoeren. Een 'verloren' seizoen heeft langslepende gevolgen voor de granenmarkt.
Alle analisten buigen zich over het huidige groeiseizoen in Oekraïne en wat de gevolgen zijn voor het areaal en de opbrengst. Omdat de oorlog nog in volle hevigheid gaande is – en ondanks moderne communicatiemiddelen – valt hier lastig een sluitend antwoord op te geven. Vergeet daarbij niet dat Oekraïne vijftien keer groter is dan Nederland. Met name in het westen kunnen bedrijven redelijk veilig het land op. In het oosten en zuiden is dat anders.
25% minder tarwe, 50% minder maïs
Het gerenommeerde Russische analistenbureau SovEcon heeft als een van de eerste een sluitende prognose voor oogstjaar 2022 gemaakt. Het heeft de verwachting voor de tarweoogst verlaagd van 28,3 miljoen ton naar 26 miljoen ton. Afgelopen jaar werd nog 32,1 miljoen ton tarwe geoogst – een topoogst. Dat betekent bijna 25% minder tarwe.
Maïs zet het bureau op 27,7 miljoen ton. Een daling van maar liefst 51%. De schatting is namelijk dat het areaal van 5,5 miljoen hectare naar 4,6 miljoen hectare daalt, bij een fors lagere opbrengst. Aan alles is immers een gebrek: kunstmest, arbeid, brandstof, zaaizaad en überhaupt de mogelijkheid om aan het werk te gaan. Er liggen mijnen, bedrijven worden verwoest, machines beschoten en personeel opgeroepen voor dienst.
Situatie kan verergeren
Zoals gezegd zijn de effecten van de oorlog wisselend. Circa 40% van alle tarwe- en maïsgebieden zijn, volgens SovEcon, nu getroffen door de oorlog. Belangrijk is om in acht te nemen dat het bureau ervan uitgaat dat binnen enkele weken een 'staakt het vuren' wordt bereikt, zodat de werkzaamheden in april kunnen worden hervat. Een nobel streven, waarvan de haalbaarheid betwist kan worden. Zelfs als het de waarheid wordt, blijven de gigantische tekorten aanwezig en de kapotgeschoten machines, velden en wegen met mijnen en een gebrek aan personeel.
De koersen van tarwe in Europa (Matif) en de Verenigde Staten (CBoT) hebben afgelopen week steeds een stapje gezet. Maandag 28 maart zijn de koersen op de Matif weer afgewaardeerd. De prijs is met zo'n €10 per ton gezakt naar €371 per ton voor het meicontract. De nieuwe oogst staat net onder de €340 per ton.
Wereldhandel herschapen
Een afwachtende houding wordt aangenomen, waarin de markt probeert uit te dokteren wat de volgende stap zal zijn. Met het wegvallen van essentiële Zwarte Zee-havens wordt de wereldhandel in tarwe herschapen. Op korte termijn profiteren de Europese Unie en India. Ook Australië ziet meer vraag naar granen, met name vanuit Azië. Het probleem voor dit land is vooral de verladingscapaciteit in de havens. Opvallend genoeg blijft de Amerikaanse export juist fors achter ten opzichte van de schattingen die het USDA heeft gemaakt, en cijfers van vorig jaar.
De Amerikanen hebben dit verkoopseizoen - tot en met eind maart - 19,1 miljoen ton tarwe verscheept. Een daling van 6 miljoen ton ten opzichte van het seizoen ervoor. Zo'n 88% van de verwachte export (volgens het USDA) is uitgevoerd. De reden daarvoor is dat Amerikaanse tarwe - inclusief de vrachtkosten - simpelweg te duur is.
Tarweklasses verschillen
Ondanks dat andere landen – vooral India – hun kans schoon zien om te cashen op de huidige markt, ligt de werkelijkheid genuanceerder. Rusland en Oekraïne staan bekend om hun harde baktarwe (met 12,5% eiwit). De zogenaamde 'hard red wheat'. De EU produceert juist vooral 'soft wheat' die voor andere broodproducten geschikt is. Dan is er nog durumtarwe, een variant die geschikt is voor pasta's. Indiase tarwe is daarom geen één op één vervanger voor Oekraïense tarwe. Al was het maar vanwege meer verontreiniging of mogelijke ziektekiemen. Keerzijde is wel dat in tijden van schaarste landen minder nauw kijken. Op dit moment weert Egypte nog tarwe uit India. De vraag of GASC zijn eisen aan gaat passen.
Waar de markt verder naar kijkt, zijn nieuwe cijfers uit de Verenigde Staten, waar donderdag het landbouwministerie USDA nieuws bekend maakt over hun verwachtingen voor het areaal maïs en sojabonen, maar ook voor de voorjaarsgranen. Vooral op de Amerikaanse beurs treed hierdoor een vacuüm op in afwachting van het nieuws.
Gevolgen voor oogst 2023
Volgens het Oekraïens landbouwministerie hebben boeren in het land op 24 maart 150.000 hectare gezaaid. Onderminister Taras Vysotsky meldt dat bedrijven meer gerst, haver en erwten zaaien in plaats van zonnebloemen en maïs. De teelten zijn eenvoudiger en vergen minder inputs. Dit betekent wel minder exportproducten en meer producten voor eigen consumptie.
Daarop voortbordurend: wanneer Oekraïne ook komende zomer problemen heeft met de oogst en export en daaropvolgend inzaai van de wintergranen, dan zijn de gevolgen voor seizoen 2023/2024 nog groter. 95% van alle tarwe in Oekraïne is wintertarwe en veel van dit areaal ligt in gebieden waar de oorlog nu het hevigste is. Dat is nog ver weg, zeker in de hedendaagse markt, maar het is wel iets waar door deelnemers van de granenmarkt voorzichtig rekening mee wordt gehouden.
