De prijs van koolzaad op de Matif in Parijs eindigde eind vorige week voor het eerst in bijna een jaar tijd onder het niveau van €600 per ton. Koolzaad heeft een behoorlijke achtbaanrit achter de rug.
Vrijdag 9 september sloot het oktobercontract op de Matif met een prijs van €597,75 per ton. Maandag 12 september was weer wat herstel zichtbaar in aanloop naar het te publiceren Wasde-rapport van het Amerikaans landbouwministerie USDA. De koers bewoog zich rond de €600 en sloot uiteindelijk op €604,75. Dat is een plus van €7 vergeleken met vrijdag.
Er zijn verschillende oorzaken waardoor de Europese prijs van koolzaad, die sinds eind april geleidelijk aan het dalen is, onder de €600 is gekomen. Om te beginnen dalen de prijzen op de oliemarkt. Dat geldt zowel voor aardolie als ook andere plantaardige oliën. Anderzijds wordt door het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) een recordoogst in de wereld verwacht. Waar vorig jaar een extreem kleine oogst in Canada de wereldmarkt aanwakkerde, is dat dit jaar anders. In de september editie van het Wasde-rapport zet het Amerikaans landbouwministerie de oogst van oliehoudende zaden voor 2022-23 op 516,3 miljoen ton. Een stijging van 2,8 miljoen ton. In Oekraïne en Australië wordt meer koolzaad verwacht. Hierdoor stijgt ook de verwachte eindvoorraad met 10,5 miljoen ton ten opzichte van vorig seizoen.
Fors grotere oogst in Canada
Canada begon het oogstseizoen met de kleinste koolzaadvoorraad sinds Statistics Canada het in 1980 erover begon te publiceren. De totale graanvoorraad (exclusief maïs en soja) bedroeg op 1 augustus 6,31 miljoen ton. Dat is bijna 50% minder dan het vijfjarig gemiddelde. Van deze hoeveelheid was 14% koolzaad. Het statistiekbureau verwacht dat dit jaar de koolzaadproductie met 42% stijgt tot 19,5 miljoen ton. Dankzij gunstigere teeltomstandigheden ligt de hectare-opbrengst maar liefst 50% hoger. Sommige analisten denken dat deze cijfers nog redelijk conservatief zijn. Ze liggen nog steeds net onder het vijfjarig gemiddelde.
Overigens komt de koolzaadoogst in Canada maar moeilijk op gang door een laat zaaimoment en regen tijdens het dorsen. Zo is in Manitoba bijna alle wintertarwe al geoogst net als een derde van de zomertarwe en een kwart van de zomergerst. Koolzaad staat echter op 1%, tegenover 32% een jaar geleden. Omdat stabiel nazomerweer wordt verwacht denken analisten dat de koolzaadoogst geen grote hinder ondervindt van het latere oogstmoment.
250.000 ton meer import
In de EU is volgens het laatste Mars-rapport 18,83 miljoen ton koolzaad geoogst. Dat is iets meer dan eerder gedacht. Daarnaast importeert de Unie behoorlijk meer product. Dit exportseizoen (sinds 1 juli) is al 973.000 ton ingevoerd. Dat is 250.000 ton meer dan een jaar geleden. Dat heeft alles te maken met een kleinere beschikbaarheid van koolzaad uit Oekraïne. Vanwege een goede verwachte productie in Canada en Australië is de grotere importbehoefte geen probleem voor de wereldmarkt.
Europese akkerbouwers hadden deze zomer meer plannen om koolzaad te zaaien vanwege het hoge prijsniveau vorig seizoen. Extreme droogte en een afkoelende markt hebben die stemming wel iets veranderd. De regen die begin september op veel plekken is gevallen, helpt met de kieming van het koolzaad. Al heeft vast niet iedereen de gok genomen om te zaaien. Gezien een wisselvallig en warm weertype kan koolzaad zich deze herfst goed ontwikkelen voor het de winter in gaat.
Australië profiteert van regen
Ook in Australië valt op tijd regen om de gewassen ervan te laten profiteren. Het land heeft voor het derde seizoen op rij te maken met het weerseffect La Niña en dat is zeer uitzonderlijk. Het zorgt ervoor dat het oosten van het land rijkelijk met neerslag wordt bedeeld. Op dit moment pakt dat goed uit. Statistiekbureau Abares verwacht dat 55 miljoen ton graan en koolzaad gaat worden geoogst en dat is de op vier na grootste oogst ooit. Maar zoals vorig seizoen liet zien, kan tijdens de graanoogst ook juist extreem veel regen vallen. Dan kan de kwaliteit schaden en de oogstwerkzaamheden hinderen. Het International Grains Council verwacht dat 5,6 miljoen ton gaat worden geoogst in seizoen 2022/2023. Dat is een half miljoen ton meer dan eerder gedacht, maar wel behoorlijk minder dan de 6,5 miljoen ton in 2021/2022. Dat is een daling van 14%. Het areaal is juist met 12% toegenomen tot een record van 3,4 miljoen hectare. Akkerbouwers hebben minder bemest vanwege de hoge kunstmestkosten.
Ondanks de oorlog vertrouwen Oekraïense akkerbouwers ook op het gele plantje. Volgens overheidscijfers kan het areaal zo'n 1 miljoen hectare bedragen voor het komend seizoen. Daarvan bestaat 70% uit winterkoolzaad dat inmiddels in de grond zit. Omdat de prijs van graan in Oekraïne zwaar onder druk staat, kiezen bedrijven vaker voor koolzaad. Problemen in de exportlogistiek raken de granenmarkt en zorgen ervoor dat prijzen onder druk staan. Oliehoudende zaden als koolzaad en zonnebloemzaad worden vooral in eigen land verwerkt. De olie is eenvoudiger te exporteren dan graan. Vandaar dat de koolzaadprijs het dubbele bedraagt ten opzichte van die van tarwe.
Pijplijn voor koolzaadolie
Op 6 september sloten de overheden van Oekraïne en Polen een deal in Kiev om een pijpleiding aan te gaan leggen voor koolzaadolie. Die loopt vanuit Oekraïne naar de Poolse havenstad Gdansk, zodat het vanaf daar over de Oostzee kan worden geëxporteerd. Volgens landbouwminister Vysotsky – die het project uniek in de wereld noemt – heeft de leiding een geplande capaciteit van 2 miljoen ton per jaar. Komend seizoen moet de pijpleiding al in gebruik worden genomen.
