Het is een probleem dat foodbedrijven steeds vaker tegenkomen: niet kunnen verduurzamen doordat het energienet vol is. Hessing Supervers liep in Venlo bij de plannen voor een nieuwe fabriek ook tegen dat probleem aan. De fabriek waar ze verse groenten en fruit snijden, wassen, drogen en verpakken, kwam er toch, met bijna 12.000 zonnepanelen op het dak (ter vergelijking: tien voetbalvelden vol). Overtollige zonne-energie wordt er opgeslagen in ijswatersilo's.
Het project is uitgevoerd door Groendus, een energiepartner voor bedrijven die onder meer actief is in de voedingsmiddelenindustrie. Groendus helpt ondernemingen op weg naar 100% duurzame energie met onder andere zonnepanelen, laadoplossingen energieopslag en energiesturing. Daarbij faciliteert Groendus een energiemarktplaats waar opwekkers en verbruikers van groene stroom direct met elkaar kunnen handelen zonder tussenkomst van een traditioneel energiebedrijf. Foodbusiness sprak met Gunnar Larsen, senior projectontwikkelaar bij Groendus over netcongestie en oplossingen voor (food)bedrijven die willen verduurzamen.
Hoe groot is het probleem van netcongestie voor energie-intensieve bedrijven die willen verduurzamen?
"Groot. Je kunt het zien op de overzichtskaartjes van de overheid (zie afbeelding). Rood betekent dat het net helemaal vol is en bij oranje zijn er ook nog maar weinig mogelijkheden. Het probleem werkt twee kanten op: voor afname van stroom, maar ook voor invoeding. Als je zelf lokaal elektriciteit produceert en geen terugleververmogen krijgt, mag je helemaal niks terugleveren. Tegelijk spreken we veel vastgoedontwikkelaars, ook in de food en agri-industrie, die zeggen: We kunnen wel een loods of koelhuis neerzetten, maar we krijgen geen elektriciteit. Groendus is continu bezig met innovatieve oplossingen om bedrijven, juist in netcongestiegebied, te helpen verduurzamen."
Welke energievraag komt er kijken bij verduurzaming?
"Een goede vorm van verduurzamen is natuurlijk zelf energie opwekken. Dit gebeurt veelal met een zonnecentrale, maar er zijn ook andere mogelijkheden, zoals een windturbine. Je moet een bepaalde mate van gelijktijdigheid bereiken. Dat wil zeggen dat je de groene stroom die je produceert ook volledig verbruikt op het moment dat je deze opwekt. In mei, juni, juli en augustus heb je bijvoorbeeld snel een energieoverschot en zou je graag terugleveren om je overtollige energie door te verkopen. Terwijl je in de winter, in het geval van zonnepanelen, snel een tekort hebt. De puzzel om alles goed op elkaar af te stemmen, kan best wel gecompliceerd worden. Terwijl er altijd energie nodig is, in de zomer voor koeling en in de winter om te verwarmen. Zeker in de foodindustrie is er veel vraag naar koeling."
Op de plek waar Hessing de nieuwe fabriek wilde neerzetten was het stroomnet vol. Maar die fabriek is nu wel open. Hoe is dat probleem getackeld?
"In het geval van Hessing liggen er op 55.000 vierkante meter oppervlakte bijna 12.000 zonnepanelen. Er is geen terugleververmogen beschikbaar op dit moment. Als je toch teruglevert krijg je een heel hoge boete. Stroom zoekt de kortste weg, dus op het moment dat teruglevering dreigt, moet je achter de hoofdaansluiting actief schakelen. Daarvoor wordt een energiemanagementsysteem (EMS) gehanteerd. Het EMS bij Hessing zorgt ervoor dat overtollige zonnestroom wordt gebruikt voor het maken van ijs in twee ijswatersilo's die op het terrein staan. Die dienen daarmee dus ook als energie-opslagsysteem. Hessing gebruikt deze energie vervolgens 's nachts, om het pand de hele nacht op de gewenste temperatuur te houden. Met het bufferen van de energie en het weer vrijlaten van die energie - door het ijs te smelten - kan vervolgens gespeeld en gestuurd worden. Waarbij er continu rekening wordt gehouden met de beperking dat er niks mag worden teruggeleverd en echt alles lokaal moet worden gebruikt. Bijna 30% van de totale energievraag wordt zo gedekt."
Zien jullie meer vraag naar energieoplossingen door de gestegen energieprijzen?
"De vraag is de afgelopen twee jaar enorm gestegen. Wij lopen, zoals gezegd, samen met klanten tegen beperkingen aan op het net. Dan moeten we een kleinere installatie neerleggen of er moet compensatie plaatsvinden met een apparaat dat grootschalig verbruikt, zoals een e-boiler, een warmte-installatie of een ijswatersilo zoals bij Hessing. Omdat deze apparatuur perfect kan worden ingezet om energie te sturen, bieden wij dit soort totaaloplossingen in leasevorm aan. Een groot voordeel voor de klant is dat deze niet direct hoeft te investeren en dat we alles voor hen regelen."
Dat laatste hebben jullie bij HAK in Giessen gedaan, waar ze ook aanliepen tegen een vol energienetwerk. Hoe is dat gegaan?
"HAK wilde graag verduurzamen via een zonnestroomcentrale, maar ook daar werd niet het volledige terugleververmogen toegekend door de netbeheerder. HAK zei: We begrijpen dat we niet altijd overschot kunnen terugleveren aan het net, maar wij nemen die pijn. Ze betalen dus soms voor stroom op momenten dat er wel wordt opgewekt maar er moet worden afgeschakeld, vaak in mei, juni, juli. Dat is een mooie afspraak, omdat er meer prioriteit wordt gegeven aan verduurzamen dan aan louter financieel voordeel. Af en toe vind ik het tenenkrommend dat zonnecentrales uitgeschakeld moeten worden terwijl er een kolencentrale ergens nog volop staat te draaien. Eigenlijk is dat de omgekeerde wereld en zou duurzame opwek altijd voorrang moeten krijgen."
Een andere klant is horecaleverancier voor zorginstellingen Holland Food Service in Wijchen. Daar is ook nog beperkt plek op het net. De capaciteit van deze zonnecentrale is 715kWp, maar er mag maar maximaal 300kW worden teruggeleverd. Hoe hebben jullie dat opgelost?
"Het overschot van Holland Food Service slaan we op in de vrieshallen van het bedrijf. Op het moment dat er stroom wordt geproduceerd kan er worden 'doorgekoeld'. Onze financieel directeur vroeg laatst op CFO Day aan het publiek of ze wisten dat een kroket eigenlijk ook als accu kan dienen. Je kunt ze invriezen op -18 en daarna doorvriezen naar -25 en weer opwarmen naar -18. Door te spelen met het aantal graden fungeren bevroren producten als energieopslag en kan je er energie mee sturen. Dit soort inzichten helpen de voedselsector vooruit."
Wat behelst jullie overeenkomst met frisdrankenproducent United Soft Drinks?
"Daar huren wij het dak van de pandeigenaar. De groene stroom die er wordt opgewekt bieden wij aan op onze energiemarktplaats. Ondernemers uit de regio die geen zonnepanelen kunnen plaatsen, kunnen zo de groene stroom van het dak van United Soft Drinks afnemen."
Akkerbouwbedrijf De Jonge in Zeewolde verkoopt via jullie energiemarktplaats zijn windenergie aan drie directe afnemers. Hoe werkt dat dan?
"De Groendus Energiemarktplaats faciliteert organisaties die meer opwekken dan ze zelf verbruiken om hun overschot aan andere bedrijven te verkopen. De stroom die de windmolen van De Jonge opwekt, en die in het akkerbouwbedrijf niet direct wordt verbruikt, wordt aangeboden op de energiemarktplaats. Het platform laat zien hoeveel stroom er beschikbaar is en op welke momenten. Deelnemers op het platform kunnen zien in hoeverre het zogenaamde opwekprofiel van de windmolen overeenkomt met hun verbruiksprofiel. Drie ondernemers uit de regio vonden de match interessant en zijn afnemer geworden van de windmolen van De Jonge."
"Voor zowel opwekkers als afnemers geldt dat als er stroom over is of te kort is, dat het automatisch wordt aangevuld met de groothandelsmarkt, de EPEX-spotmarkt. Er komt dus altijd stroom uit het stopcontact van de afnemer en de opwekker kan altijd zijn stroom kwijt. We maken voor afnemers inzichtelijk hoe grijs of groen hun energiegebruik is geweest en helpen hen om dit groene stroomverbruik te maximaliseren. Enerzijds met slimmere matches, maar ook met andere diensten zoals energiesturing of energieopslag in een batterij."
In de voedingsindustrie is volgens cijfers van ING Research gas nog steeds goed voor 72% van het energieverbruik. Dat verbruik is ondanks toegenomen prijzen niet gedaald. Is de wil om te verduurzamen er wel breed in de sector?
"Die wil is er zeker. De overheid speelt een heel belangrijke rol met haalbare regelwetgeving voor bedrijven. Daarbij merken we ook dat veel bedrijven écht intrinsiek gemotiveerd zijn om alles beter achter te laten dan hoe het was. En dat is mooi. Het stroomnet zet op dit moment echter een heel grote rem op de ontwikkeling in de energietransitie. Er zijn bedrijven in de foodindustrie die meer vierkante meters nodig hebben of een nieuw pand willen neerzetten en al een kavel hebben, maar ze lopen ertegenaan dat TenneT achterloopt op gebied van vermogen dat ze kwijt kunnen. De komende tien jaar vindt voor €30 miljard aan verzwaring van het elektriciteitsnet plaats, maar dat kan natuurlijk niet snel genoeg gaan. De laatste drie, vier jaar is het probleem pas echt in alle industrieën zichtbaar geworden. Limburg en Brabant zitten gewoon helemaal op slot. En er is niemand bij de overheden en zes regionale netbeheerders die durft te zeggen wanneer er weer wat opengaat."
"Dus moeten we op zoek naar bedrijven die bereid zijn innovatieve, praktische en haalbare oplossingen te gebruiken. Uit de eerder genoemde voorbeelden blijkt dat zowel die bedrijven als de oplossingen er zijn. En dat het geld oplevert! Als we met z'n allen creatief zijn en bereidwillig om de energietransitie eigenhandig te versnellen dan is er veel meer mogelijk dan vaak wordt gedacht."
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
