Maak vlees elk jaar 1 tot 3% duurder. Die oproep doen vijftig wetenschappers aan het nieuw te vormen kabinet. Daarmee zou de vleesconsumptie in 2030 gehalveerd zijn. Is het nodig dat de politiek zich met de kwestie bemoeit of kan de markt dit zelf reguleren?
Met de oproep komt het onderwerp opnieuw op het bordje van informateur Mariëtte Hamer terecht. De Transitiecoalitie Voedsel bracht de vleestaks recentelijk onder haar aandacht en verschillende politieke partijen hebben het onderwerp in hun verkiezingscampagne staan. Woensdag 9 juni ontving Hamer een brief die is ondertekend door vijftig wetenschappers, onder leiding van schrijver en D66-gezicht Jan Terlouw. Een nieuw regeerakkoord en het corona-herstelplan kunnen volgens hen niet zonder het verhogen van de vleesprijs.
De ondertekenaars halen in hun brief verschillende onderzoeken en rapporten aan waaruit blijkt dat vermindering van de vleesconsumptie nodig is. Onder meer om de klimaatdoelen te halen en de volksgezondheid te bevorderen. 'Het verhogen van de prijs die consumenten betalen voor vlees is een van de meer effectieve manieren om dat te bereiken, zoals bij de accijns op tabak is gebleken', zo stellen de wetenschappers. Ook komen ze met economische argumenten voor verhoging van de vleesprijs.
Hogere prijs, lagere consumptie
Hun voorstel is om een eerlijke vleesprijs, in de vorm van een verbruiksbelasting op vlees, geleidelijk in te voeren. Daarmee kan zowel de landbouwsector als de consument langzaam wennen aan de nieuwe prijzen. Met een prijsstijging van 1% tot 3% per jaar zijn in 2030 alle milieukosten in de vleesprijs opgenomen. De prijs van vlees zal dan circa 30% hoger zijn dan nu het geval is. Volgens berekeningen van CE Delft daalt de vleesconsumptie hiermee van 45,3 kilo per persoon tot 23,1 kilo per persoon in 2030. Dat is een daling van bijna 50% in ruim tien jaar tijd.
De experts pleiten ervoor de vleestaks te combineren met een btw-verlaging voor groente, fruit en vleesvervangers. Zij stellen voor het btw-tarief met 4% te verlagen naar het Europese minimum van 5%. Daarmee wordt de koopkracht deels gecompenseerd en duurzaam en gezond gedrag gestimuleerd. De opbrengsten uit de vleestaks kunnen bovendien gebruikt worden om huishoudens met een laag inkomen via belastingen of toeslagen te compenseren én om boeren met subsidies te ondersteunen.
Import en export wordt vergeten
Critici stellen kanttekeningen bij het pleidooi van de wetenschappers. Zowel de vleesproductie als de vleesconsumptie stopt immers niet bij onze landgrenzen. Een daling van de vleesconsumptie in Nederland zou ertoe kunnen leiden dat er meer Nederlands vlees geëxporteerd wordt, en daarmee schiet de vleestaks zijn doel voorbij als het om de bijdrage aan het klimaat gaat. Andersom geldt hetzelfde: als de vleesproductie in Nederland aan banden zou worden gelegd, wordt meer vlees geïmporteerd vanuit het buitenland. Mogelijk uit landen waar de klimaatimpact nog veel grote is.
De grote vraag is in hoeverre de politiek een lagere vleesconsumptie kan en moet afdwingen. Uiteindelijk bepaalt de consument nog altijd hoeveel vlees er geconsumeerd wordt en welke prijs hij bereid is voor vlees te betalen. Uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) publiceerde, blijkt dat de vleesconsumptie onder Nederlanders wel verandert, maar dat 95% nog altijd dagelijks of enkele dagen per week vlees eet.
Rol van retail in vleesconsumptie
Is er wellicht ook een rol weggelegd voor de retail om de consument in een bepaalde richting te duwen? Zo verlaagt de Britse Co-op de prijzen voor plantaardige vleesproducten die onder het eigen GRO-label worden verkocht. Daarmee wil de supermarktketen de prijskloof tussen vlees en vleesvervangers aanpakken. En zo de toekomstige groei van de markt voor vleesvervangers stimuleren. Co-op investeert naar eigen zeggen omgerekend bijna €2 miljoen om de prijs van 29 veganistische producten te verlagen.
Het is interessant om te volgen welk effect dit heeft op het consumentengedrag. Want, zoals eerder gezegd, de consument bepaalt. En of politiek Den Haag daarin een sturende rol gaat nemen, zal blijken als een nieuw kabinet aantreedt.
