De tarweprijs bevindt zich in een sterk stijgende beweging, al gaan de prijstoenames niet zonder slag of stoot. 's Werelds populairste graansoort bevindt zich op een wipwap. Weken van stabilisering of lichte daling worden opgevolgd door plots forse oplevingen.
De bodem van de tarwemarkt wordt naar een steeds hoger niveau getild en nog altijd voelt deze ijzersterk aan. Nu de oogst op het noordelijk halfrond op een haar na is afgerond, kan de balans worden opgemaakt. Veel belangrijke exportlanden hebben minder product in opslag. Minstens net zo belangrijk is dat de kwaliteit vaak tegenvalt, met name binnen de Europese Unie. Bak- en maaltarwe voor humane consumptie zijn flink hoger geprijsd dan voergranen, waarvan de kwaliteitseisen lager zijn. Premies zijn verdubbeld ten opzichte van het langjarig gemiddelde.
Amerikaanse cijfers
Het Amerikaanse landbouwministerie USDA deed donderdag 30 september een belangrijke duit in het zakje. In het kwartaalrapport wordt gemeld dat de eindvoorraad tarwe in de Verenigde Staten de kleinste is in veertien jaar. Omdat de tarweoogst 10% lager uitpakt dan vorig jaar blijft krapte op de markt een feit. In twee decennia oogstten de Amerikanen niet eerder zo weinig tarwe. Een gekrompen areaal en extreme droogte in het noorden en noordwesten van de Verenigde Staten zijn de veroorzakers. De tarwebalans aan het einde van seizoen 2021/2022 komt dan naar verwachting ook historisch laag uit.
Deze droogte heeft ook aan de Canadese zijde van de grens huisgehouden. Officiële Canadese cijfers spreken van een 35% kleinere tarweoogst. Naast een historische droge en hete periode is ook hier het areaal gekrompen. Akkerbouwers kiezen liever voor koolzaad of andere oliehoudende zaden, waarvan het prijsniveau concurrerend is. Het noorden van de Verenigde Staten en Canada zijn belangrijke leveranciers van harde durumtarwe. Die wordt gebruikt voor het maken van pasta's. In het huidig seizoen wordt daarom een jaar van extreem hoge prijzen verwacht door deze krapte.
Russische export geketend
Ook in Rusland valt de opbrengst van tarwe kleiner uit dan waar aan het begin van de zomer over werd gesproken. Toen ging het om 82,30 miljoen ton, wat inmiddels is teruggebracht tot 76,2 miljoen ton. Vooral omdat de zomergranen in het oosten tegenvielen door droogte. Desondanks blijft dit een enorme hoeveelheid. De graanexporteurs zijn echter aan handen en voeten gebonden door de variabele exportbelasting, die sinds juni actief is. De fysieke marktprijzen in het land blijven stijgen en daardoor de belasting. Dit maakt Russische tarwe onaantrekkelijk(er). Vooral voor de landen in het Midden-Oosten, waar het land de voorbije drie jaren juist voet aan wal kreeg.
De exportbelasting heeft vooralsnog geen effect gehad op het terugdringen van de marktprijzen – en daarmee de voedselprijzen van onder andere brood en pasta. Aanscherping van de tarieven en regels zijn onvermijdelijk. Geruchten gaan dan ook de rondte in de granenmarkt en dat maakt de stemming onzeker. Oost-Europa (Bulgarije, Roemenië, Polen, et cetera) hebben munt kunnen slaan uit deze situatie. Ook Oekraïne, dat dit jaar een prima tarweoogst kent, doet goede zaken.
Druk op Europese tarwe
Kopers van Europese tarwe blijven onverminderd tenderen hun voorraden aan te vullen en zich in te dekken tegen prijsstijgingen. Daarin worden ze onder meer gesteund door omvangrijke financieringsregelingen uit de Europese Uunie. Dit heeft op een prijsopdrijvend effect. Akkerbouwers in Oost-Europa leunen achterover in de hoop op nog hogere prijzen. Hierdoor wordt de Europese Unie gedwongen om meer tarwe te leveren. Vooral de kwaliteit is hier een probleem. Naar verluidt is een derde van alle Franse tarwe niet geschikt voor humane consumptie. Het voldoet niet aan de vereiste specificaties.
Een lage koers van de euro helpt erbij om Europese tarwe aantrekkelijk te maken. Daarom stijgen de koersen op dit moment in Nederland en de Europese lidstaten om ons heen. Vooral voor bak- en maaltarwe wordt een flinke premie betaald. De fysieke prijzen van tarwe voor veevoer liggen tussen de €223 en €238. Voor bak- en maaltarwe wordt €30 tot €40 per ton meer betaald. Die meerprijs is ongeveer het dubbele van wat normaal is. Naar verwachting blijft dit seizoen een dergelijke premie gehanteerd en de hoge kwaliteit tarwe veelgevraagd vanwege schaarste. Door de natte zomer valt de kwaliteit in bijna alle Europese landen tegen.
Markt groeit scheef
Scheefgroei ontstaat op de Europese markt doordat de vraag onevenredig is verdeeld. Op korte termijn kunnen de prijzen verder toenemen. Maandag 4 oktober stijgt de Europese termijnmarkt Matif in Parijs opnieuw door, nadat het eind september al een flinke sprong nam. Op de middellange termijn is stabilisatie of een kleine teruggang niet ondenkbaar. Het eerste weerstandsniveau ligt op €300 per ton. Dit is ook een mentaal prijsniveau. Kijkend naar de historie dan houden dergelijke niveaus nooit lang aan. Een markt die zich tussen de €240 en €260 per ton beweegt is aannemelijk.
Wat de markten eveneens voedt op dit moment zijn belemmeringen rond het inzaaien van de nieuwe oogst in de Verenigde Staten en met name Rusland. Valt neerslag van betekenis, dan kan dit snel worden opgeheven. In Europa verloopt het inzaaien gunstig, zeker na de recente regenval. Een groter areaal tarwe wordt verwacht, al hebben de historisch hoge prijzen van oliehoudende zaden ook effect. Zo is flink meer koolzaad gezaaid. Russische boeren kiezen eveneens minder vaak voor tarwe en eerder voor bijvoorbeeld zonnebloemen.
Meer Australische tarwe en koolzaad
Vanaf eind november komt de nieuwe Australische graanoogst op de markt. Gunstige weersomstandigheden zorgen ervoor dat het land opnieuw een goede opbrengst verwacht. Momenteel wordt gesproken over 32,6 miljoen ton tarwe. Dat is slechts 2% onder het record van 33,3 miljoen ton van afgelopen seizoen. Het areaal steeg met 1% tot 12,96 miljoen hectare. Grootste probleem voor Australische ondernemers is het vinden van personeel. Vooral in Western Australia. De grote Australische graan- en koolzaadoogst (+11%) bieden vooral voor Aziatische landen uitkomst.
