Zowel in Nederland als België verlopen de jaarlijkse prijsonderhandelingen tussen supermarkten en leveranciers dit jaar ongewoon heftig. De directe aanleiding is de hoge inflatie - over december meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een inflatiecijfer van 6,4%, het hoogst in bijna veertig jaar. Over 2021 bedroeg de inflatie 2,7%, volgens het CBS.
Supermarktketens hekelen, in het Financieele Dagblad, grote A-merken die de stijging van hun kosten zouden overdrijven en hun prijzen meer willen verhogen dan die inflatie rechtvaardigt. Ze zouden de inflatie 'misbruiken' om hun winstmarge te vergroten. Dat valt bij de supermarktketens niet in goede aarde, omdat zij zich inspannen de prijzen voor hun klanten zo laag mogelijk te houden. Vanuit België zijn dezelfde geluiden te horen. "De onderhandelingen zijn historisch gezien nog nooit zo moeilijk geweest", zegt Roel Dekelver van Delhaize in De Morgen.
Kostenstijgingen op alle fronten
Nu is het inderdaad zo dat de kosten voor leveranciers op alle fronten zijn gestegen. Er is niet alleen inflatie, maar ook de kosten voor verpakkingen, energie, grondstoffen, transport én personeel stegen door de coronacrisis en haperingen in de toeleveringsketens. Verschillende grote leveranciers, zoals Unilever, gaven afgelopen maanden al aan dat gestegen kosten zich onvermijdelijk zullen doorvertalen in kostenstijgingen voor consumenten.
En dus willen de supermarkten in de onderhandelingen precies weten hoe het met die stijgingen zit. Slaat de verwerkende industrie er een slaatje uit? "De leveranciers komen met tabellen van de gestegen kosten in de voorbije maanden", zegt Dekelver. "Maar die extrapoleren ze naar de rest van het jaar, terwijl sommige kosten al gedaald zijn. Sommigen komen dus met onrealistische contracten."
Er is hoe dan ook niet veel ruimte voor (fikse) stijgingen. Volgens Rabobank-econoom Sebastiaan Schreijen moeten de verkoopprijzen van supermarktleveranciers gemiddeld met een 'ongekende' 9% à 10% stijgen om gestegen kosten te dekken. Dat is onbespreekbaar voor supermarkten, die gewend zijn aan omzetten, gebaseerd zijn op hoge aantallen producten met kleine marges. Zo zegt Jumbo-CFO Ton van Veen in het Financieele Dagbalad dat hij in 2020 een winstmarge had van 2%. "Dan kan ik geen kostprijsstijging van 5% absorberen."
Daar komt bij dat supermarkten elkaar naar het leven staan. In Nederland en België vechten grote formules als Albert Heijn en Jumbo om ieder procentje marktaandeel, net als om de klantentrouw. Hét wapen daarbij is de prijs. Geen wonder dat supermarkten de leveranciers onder druk zetten. Soms, zoals onlangs nog in het geval van Colruyt door een bepaald product (Nutella in kleine potjes) uit de schappen te weren. Leveranciers hebben last van de wegvallende omzet, omdat ook zij flinke aantallen moeten draaien om rendabel te zijn en het direct in het winst- en verliesrekening voelen als zulke situaties te lang voortbestaan.
'Checks and balances'
Voor leveranciers zijn onnodige prijsstijgingen ongewenst als ze daarmee de omzet van supermarkten te veel onderuit halen. Ze hebben de supermarkt nodig om zelf te kunnen voortbestaan. Toch krijgen ze nu de Zwarte Piet toegeschoven. Onterecht, vindt Cees-Jan Adema, directeur van FNLI, de koepel van Nederlandse voedselverwerkende bedrijven. Adema noemt het jaarlijkse prijsonderhandelingscircus een "systeem van checks and balances". Volgens hem is er geen sprake van een Zwarte Piet-spel of het bashen van de producenten die een slaatje zouden willen slaan uit de inflatie.
Die checks and balances zitten zowel aan de kant van de producenten zelf, als in de onderhandelingen met de supermarkten. Geconfronteerd met de ongekende prijsverhogingen is de eerste reflex van leveranciers te snijden in de kosten, signaleert Adema. Maar dat kan op een gegeven moment niet meer straffeloos. Verder beperkt ook de onderlinge concurrentie van verwerkende bedrijven die aan supermarkten leveren prijsopdrijving: niemand wil zichzelf uit de markt prijzen.
"Uiteindelijk is het in ieders belang om tot een faire overeenkomst te komen. Het laatste waar wij bij gebaat zijn, is een hoge prijs voor de consument." Omdat iedereen geraakt wordt door inflatie en kostenstijgingen, kan het niet anders dan dat de prijzen gaan stijgen. "We moeten over en weer begrip hebben voor deze uitzonderlijke situatie, dan komen we er in goed onderling overleg wel uit," verwacht Adema.
Dit artikel maakt deel uit van de contentsamenwerking tussen Foodbusiness en Foodlog.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
