Een eigen kweekmaaltijd met bijzondere ingrediënten samenstellen, kippen-Tinder spelen, of kijken hoe een ruimteboer zijn gewassen verbouwd. Het kan allemaal op de tentoonstelling Space Farming die maandag in het Evoluon in Eindhoven de deuren opent voor het publiek. Foodbusiness kreeg een voorproefje.
Iedere visie heeft een eigen koepel gekregen. Een van de meest aansprekende is de koepel waar vlees centraal staat. Daar staan kunstzinnige uitingen van verschillende vormen van cellulaire landbouw, waar ook kweekvlees onder valt. Maar met cellulaire landbouw is het mogelijk om veel meer dingen dan alleen vlees op celniveau te kweken. Zoals groente, fruit, paddenstoelen of granen.
In een interactief kunstwerk van fooddesigner Chloé Rutzerveld is het voor bezoekers mogelijk om de maaltijd van de toekomst samen te stellen. Daarbij kan er gekozen worden uit ingrediënten als varken, kip, hamster, hond, kameel, tarwe, wortel, artisjok, guave, enoki en oesterzwam om er maar een paar te noemen. Na het doorlopen van een keuzemenu is via een hologram te zien hoe de futuristische maaltijd klaargemaakt wordt.
Waar het bij cellulaire landbouw zoals kweekvlees nu vooral draait om het maken van identieke kopieën van bestaande producten, hoopt Rutzerveld dat er op termijn nieuwe voedselproducten verzonnen gaan worden die nog niet bestaan en bovendien lekker en gezond zijn. Dat out of the box denken hoopt ze met haar digitale kunstwerk te inspireren.
Andere koepels gaan in op: de toekomst van algen als bron van voedingsstoffen; hoe ze bij Those Vegan Cowboys melk willen maken van gras door de koe te vervangen door precisiefermentatie; en de rol van insecten in het nieuwe voedselsysteem. Zo zijn er meelwormen die piepschuim eten, dit in ongeveer 48 uur omzetten in natuurlijke stoffen om van te groeien, die daarna verwerkt kunnen worden tot veilig en eiwitrijk voedsel.
Het eten van algen, uitgestorven dieren of insecten klinkt nu misschien nog raar, beaamt ook Next Nature-voorzitter Koert van Mensvoort tijdens zijn openingspraatje. Maar zet iemand uit de steentijd in een moderne supermarkt en het zal voor hem of haar ook vreemd zijn met voorverpakt vlees, bereidde maaltijden en allerlei ander nieuw voedsel. Daarmee zet de tentoonstelling de bezoeker ook aan het denken over de toekomst van ons voedsel.
Aardappels van Mars
Het interessantste is echter te zien in de kelder. Daar verbouwd Wieger Wamelink, ruimteboer en onderzoeker aan de WUR, gewassen waaronder aardappelen op een bodem die vergelijkbaar is met de grond op Mars. De vergelijking met de film The Martian, gebaseerd op het gelijknamige boek, is snel gemaakt. Maar Wamelink was er al eerder bij. Zo'n tien jaar is hij nu bezig met zijn onderzoek naar het groeien van gewassen zoals tomaat, aardappel, bonen, erwten en rucola op grond die qua samenstelling vergelijkbaar is met de bodem op Mars en op de maan. En hoewel het verbouwen van voedsel op de maan en Mars nog ver weg is, zijn er ook belangrijke lessen te leren voor ons op aarde.
De belangrijkste daarvan is volgens Wamelink circulariteit. ''Op aarde is voedselteelt nu vooral lineair. We halen uit Zuid-Amerika voedingsstoffen voor onze koeien en varkens en wat we dan niet doen is die poep van die koeien en varkens weer terugsturen daarheen. Dus hebben we hier een overschot aan mest en daar een tekort. Dat is op Mars absoluut niet mogelijk, want dan zijn de voedingsstoffen na een oogst al op. Dus dat is een van de belangrijkste lessen. Wat we verder ook leren is wat er allemaal nodig om een duurzaam circulair agrarisch ecosysteem te bouwen, want daar is meer voor nodig dan alleen planten en mest. Je hebt ook wormen nodig, want die eten dode plantenresten op. En die poep is dan weer mest maar voor dat proces zijn bacteriën vereist.''
Woestijnlandbouw
Het opvallendste uit het onderzoek is dat wat Wamelink op de namaak Mars-bodem teelt niet de zware metalen opneemt. "Dat komt vooral omdat de zuurgraad, de pH-waarde erg hoog is. Dat is gunstig, maar als je landbouw doet gaat die zuurgraad omlaag en dan zouden de zware metalen er wel in kunnen komen.'' Een mogelijke oplossing die Wamelink daarvoor heeft, is het gebruik van planten die de metalen kunnen opnemen en daarna kunnen dienen als bouwmateriaal.
Met wat hij tijdens zijn experimenten heeft geleerd is Hamelink ook bezig om Sahara-zand weer aan de praat te krijgen en daarop planten te laten groeien. Iets waar hij in slaagde. ''De Sahara-bodem is zout, dus als eerste hebben we zoutminnende planten erop geplant, die nemen dat zout op en daarna kun je met aardappelen aan de slag.'' De volgende stap waarmee hij graag aan de slag zou gaan is het plaatsen van grote buizen onder de grond in de woestijn en daar met behulp van ledlampen een vorm van stadslandbouw doen. ''Dus in plaats van in de woestijn, ga je onder de woestijn daar groente telen, precies zoals je dat op Mars ook zou doen.''
Mest
In het werk van Wamelink staat mest centraal, want om op een bodem met weinig voedingsstoffen iets te laten groeien is mest nodig en als het aan hem ligt gaan mensen in de toekomst die mest leveren. ''Ik denk namelijk dat we hier op aarde ook menselijke uitwerpselen moeten gaan gebruiken als mest. Het is namelijk ontzettend zonde om het weg te gooien. Natuurlijk moet je voorzichtig zijn, want er zijn bacteriën, maar dat probleem is makkelijk op te lossen. Dat kan met fermentatie of andere manieren van sterilisatie.''
''In de waterzuivering wordt het verbrand. Dat is toch zonde van zoiets kostbaars als mest? Nu hebben we in Nederland te veel mest, maar dat is alleen maar omdat wij ons voedsel importeren. En eigenlijk zouden we de mest moeten exporteren. Want op wereldschaal is er nog steeds sprake van een tekort. En dus gebruiken we kunstmest. Wat heel veel energie en geld kost. Als dat niet nodig was zou het de boer veel geld schelen.''
