Het lukt maar het niet om aan de inzamelnorm van 90% plastic flessen en blikjes te komen. In 2024 werd 77% van alle plastic drankflessen teruggebracht en van blikjes 84%. Er is dus een behoorlijk bedrag aan niet uitgekeerd statiegeld.
Zo'n €434 miljoen statiegeld is sinds 2021 niet teruggegeven aan de consument. Volgens Milieudefensie die CE Delft hier onderzoek naar liet doen, profiteren 'grote vervuilende bedrijven van een statiegeldsysteem dat door hun schuld slecht werkt' en kan dat worden opgelost door mensen extra statiegeld terug te geven.
Onlangs dienden Tweede Kamerleden van PvdD, D66, GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en SP een motie in. Verpact zou 5 cent meer statiegeld moeten teruggeven aan consumenten dan zij bij de aanschaf van blikjes en kleine flesjes hebben betaald. Dit tot het bedrag aan statiegeld dat niet is uitgekeerd.
Bij Verpact, verantwoordelijk voor de inzameling, zien ze het plan duidelijk niet zitten. Het geld zou hard nodig zijn om de inzameling mogelijk te maken. "Het raakt me dat soms wordt beweerd dat wij als stichting het niet-geclaimde statiegeld op de plank zouden laten liggen", zegt Hester Klein Lankhorst, voorzitter van de raad van bestuur van Verpact op de website van de organisatie. Het geld wordt volgens haar geïnvesteerd 'in de verbetering en uitbreiding van het systeem'. "Elk blikje moet door een machine, die machine moet worden geleegd, schoongemaakt en onderhouden. Nieuwe machines worden ontwikkeld en op duizenden nieuwe plekken geïnstalleerd. De ingeleverde blikjes en flesjes moeten worden vervoerd en daarna moet alles worden verwerkt voor hergebruik."
In 2024 is daarin volgens Klein Lankhorst €162 miljoen geïnvesteerd, terwijl er €132 miljoen niet-geclaimde statiegeld was, aldus de voorzitter van de RvB. "De rest is bijgedragen door de producenten. Net als in andere Europese landen wordt dit gefinancierd via de producentenbijdrage en het niet-geclaimde statiegeld."
Statiegeld ophogen tot een euro
In opdracht van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) heeft Verpact laten onderzoeken of er meer flesjes en blikjes terug worden gebracht als er meer statiegeld wordt betaald. Uit Ipsos-onderzoek blijkt dat de inleverbereidheid groter is als het statiegeldbedrag hoger is. Momenteel zit er 15 cent statiegeld op kleine flesjes en 49% levert alle flesjes in (de andere groep levert dus wel een deel in). Bij 25 cent zegt 53% alle flesjes in te leveren en bij 50 cent 59%. Grote flessen, waarop nu 25 cent statiegeld zit, worden door 58% allemaal ingeleverd. Bij 50% zegt 63% dit te gaan doen en bij €1 70%. PwC heeft op basis van de Ipsos-gegevens berekend dat het inzamelpercentage met 1%-punt toeneemt als alleen het statiegeld op kleine flessen omhoog gaat van 15 naar 25 cent. Wanneer er 50 cent statiegeld komt op kleine en €1 op grote flessen neemt de inzameling met 4%-punt toe. Daarbij wordt vermeld dat dan het gedrag wel in lijn moet zijn met de uitgesproken intentie, en daar zit nogal eens een verschil tussen.
Er kleven een aantal nadelen aan hoger statiegeld. Zo kan dit leiden tot omzetderving bij producenten, waardoor er voor producenten een prikkel ontstaat om het verpakkingsmateriaal te wijzigen naar een verpakking met een hogere milieu-impact. Ook bestaat de mogelijkheid dat zij niet meer vrijwillig willen meedoen aan het systeem wat weer tot 6% minder inzameling kan leiden volgens onderzoek. Daarnaast lopen ook de kosten voor huishoudens op.
Wat ook meespeelt is de aantrekkelijkheid van een hoger bedrag voor fraude en diefstal en ook voor zogenoemde statiegeldjagers. Die groep zorgt er wel voor dat er meer flesjes en blikjes worden ingeleverd, maar zorgen op bepaalde plekken ook voor overlast. In het beste geval beperken zij zich tot het opruimen van zwerfafval, maar in grote steden als Amsterdam is het schering en inslag met opengebroken en leeggehaalde vuilnisbakken. In het centrum van de hoofdstad hebben de vuilnisbakken daarom al geen slot meer, meldt Het Parool.
De statiegeldregeling is de afgelopen periode geëvalueerd, maar door de politiek nog niet gedeeld. De Tweede Kamer debatteert later deze maand over de statiegeldregeling tijdens het Commissiedebat Circulaire Economie. De motie over het teruggeven van statiegeld aan consumenten is tot die tijd ook aangehouden.
