De eiwittransitie is in volle gang. Daarbij streeft de Transitiecoalitie Voedsel naar een verhouding van 40/60 in 2030. Het betekent 40% dierlijke eiwitten en 60% plantaardige eiwitten in het voedingspatroon. Vandaag de dag zijn die cijfers nog precies omgekeerd. Maar, hoe staan andere partijen daartegenover? En op welke manier kunnen we de eiwittransitie versnellen? Het zijn twee vragen die gesteld werden tijdens de webinar ‘Rauwe bonen zoet | voedselaanbieders als katalysator van de eiwittransitie?’ van de coalitie.
"De eiwittransitie leeft. Dat is wel duidelijk. Kijk alleen al naar de media-aandacht die ervoor is", trapt Natascha Kooiman van de Transitiecoalitie Voedsel af. "Er zijn veel gezamenlijk doelen in de wereld: van het behalen van de klimaatdoelstellingen en het herstellen van de biodiversiteit tot het creëren van een eerlijke situatie voor boeren en het verlagen van de gezondheidskosten. De eiwittransitie speelt in al die doelen een belangrijke rol, zo niet de belangrijkste." Om die transitie te versnellen, is het volgens de coalitie van belang dat het gezonde eetpatroon verder verschuift naar een dieet op basis van plantaardige eiwitten. "Wij streven daarom naar een verhouding van 60% plantaardig en 40% dierlijk in 2030."
Die cijfers zijn makkelijker gezegd, dan bereikt. Dat ziet ook de Transitiecoalitie Voedsel. "Er is al veel gaande, maar we moeten een gedragsverandering bewerkstelligen. Dat heb je niet zomaar gedaan. Onze grootste bijdrage ligt in het sturen op de voedselomgeving. Maar we hebben hulp nodig van de overheid en het bedrijfsleven." De overheid moet volgens Kooiman politieke verantwoordelijkheid nemen richting de eiwittransitie. "Er moeten een visie en duidelijke doelstellingen geformuleerd worden. Tegelijkertijd moet het bedrijfsleven de verschillende labels en benchmarks omarmen. Er moet een sectorstrategie gemaakt worden. Alleen samen kunnen we deze eiwittransitie een boost geven."
Geen doel, maar een middel
Niet alle deelnemende partijen staan volledig achter die ambitie. Veel van hen geven aan de eiwittransitie niet per se als doel te zien, maar vooral als middel om overkoepelende doelstellingen te halen. Katinka Abbenbroek, voorzitter van de Alliantie Verduurzaming Voedsel, laat bijvoorbeeld weten het tegengaan van voedselverspilling als belangrijker te ervaren. "Het voorkomen van verspilling is immers het eerste wat je wil doen. Als je niet verspilt in de fabriek of de retail, dan levert dat geld op. Het is de makkelijkste oplossing. Voor ons is het klimaat het hoofddoel. De eiwittransitie is dan een middel om dat doel te bereiken."
Ook Steven IJzerman, kwaliteits- en duurzaamheidsmanager bij EkoPlaza, ziet de eiwittransitie als middel én niet als doel. "Bij EkoPlaza kennen we 'de vijf keuzes van EkoPlaza'. Dat zijn: schone aarde, authentieke smaak, groeiende natuur, respectvol handelen en korte keten. Zoals je ziet is eiwittransitie daar geen onderdeel van, maar het is wel nodig om al die vijf keuzes te bereiken." Bij EkoPlaza is tweederde van het assortiment al plantaardig, daarmee is het wel koploper als gaat om eiwittransitie in de retail.
Maar zoals Kooiman ook al stelde, een gedragsverandering is wel nodig. Daar kunnen retail en bedrijfsleven wel een rol in spelen. "We kunnen bijvoorbeeld het schap anders indelen en/of de prijs van dierlijke producten verhogen. In mijn ogen moeten we niet inzetten op meer plantaardige eiwitten, maar wel op minder dierlijke eiwitten", voegt Abbenbroek toe. IJzerman is het eens dat de consument een grote rol speelt. "Zij kunnen de transitie echt in gang zetten. Als retail kijken we wat de consument wil. Als zij meer plantaardig willen in het schap, dan zorgen wij daarvoor."
De rol van de overheid
Het grootste deel van de systeemverandering moet echter komen vanuit de overheid, zo menen de verschillende partijen. Er is externe druk nodig. "Met alleen samenwerkingsverbanden komen we er niet. Er is iemand nodig die de hamerslag geeft", stelt Abbenbroek. Ook IJzerman ondersteunt dat. Hij vindt dat de overheid meer moet nadenken over het verleiden van de consument. Toch is dat een uitdaging, vertelt Sanne van Laar, programmamanager in de regio Foodvalley/gemeente Rhenen. "De eiwittransitie is echt wel belangrijk in de gemeenten, maar het is geen portefeuille. Dat maakt dat het niet altijd dé prioriteit heeft."
Dat ziet ook Antje Diertens, voormalig Tweede Kamerlid voor D66. "De versnippering in Den Haag is (te) groot. Iedereen is het erover eens dat we anders met onze wereld om moeten gaan. Alleen worden de prioriteiten verkeerd gesteld. Er was heel veel aandacht voor het verminderen van het aantal rokers in Nederland, maar er was geen aandacht voor het aanpakken van obesitas." Diertens zag verder ook veel terughoudendheid in politieke kringen. "Vaak werd gezegd: 'Ja, maar we hebben nog geen concreet onderzoek. Het is nog niet duidelijk wat de effecten zijn op alle doelgroepen. Dat willen we eerst duidelijk hebben'. Maar met zo'n instelling gaat het gewoonweg niet lukken."
Alle partijen zijn het uiteindelijk over één ding eens. Het Regeerakkoord moet focus hebben op de eiwittransitie, al is het alleen maar om de andere klimaatdoelen te behalen. Of dat nou is in de vorm van een belasting op dierlijke eiwitten, zoals Abbenbroek voorstelt of als integraal onderwerp, zoals Van Laar stelt, dat maakt niet uit. "Zolang er maar duidelijke aandacht aan geschonken wordt."
