De voedingsmiddelenindustrie in België ontkwam het afgelopen jaar ook niet aan de coronacrisis. Met als gevolg, een omzetdaling van 1,7%. Maar nu de maatregelen één voor één versoepeld worden, gloort er weer licht aan het einde van de tunnel. Zowel in de horeca en foodservice als bij producenten. Al zal wel rekening gehouden moeten worden met een ander soort consument. De consument weet tegenwoordig namelijk precies wat hij of zij wil. Dat bleek tijdens het tweede Foodinar van ING.
Uit cijfers van de Fevia blijkt dat de Belgische voedingsmiddelenindustrie afgelopen jaar te kampen had met een omzetdaling van 1,7%, ten opzichte van een jaar eerder. "Dat die daling relatief klein is, hebben we te danken aan een zeer sterk eerste kwartaal", licht Carole Dembour, adviseur Economic Affairs bij Fevia, toe. In dat eerste kwartaal werd een plus van bijna 7% gerealiseerd. "Het tweede kwartaal was slecht, met een min van 9%. Gelukkig zagen we in de zomer herstel." Wordt alleen gekeken naar de drie kwartalen waarin het coronavirus domineerde, dan is een omzetdaling van 4% zichtbaar.
Toch wordt wel verschillend naar de coronacrisis gekeken. René Denis, de directeur van Denis-Plants, noemt het in zijn bedrijfsvideo namelijk een Godsgeschenk. "Wij plukken er echt de vruchten van dat de consument meer over zichzelf na is gaan denken." Ook Mariëlle Schalk, oprichtster van pluimveebedrijf 't Kakelhof, en Bénédicte Dobbels, mede-oprichtster van Duroc d'Olives, zien dat de consument verandert. "Doordat alles dicht was, hebben consument de weg naar de boer gevonden. Het heeft ze doen beseffen dat het niet vreemd is dat bepaalde producten duurder zijn. En uiteindelijk zal dat er ook voor zorgen dat de consument bereid is meer te betalen voor duurzaam geproduceerd voedsel", stellen zij.
Uitdagingen dit jaar nog present
Dat betekent niet dat er niet nog volop uitdagingen zijn dit jaar. Fevia doelt daarbij vooral op het feit dat de concurrentiekracht van de Belgische voedingsindustrie onder druk staat. Zo zijn de arbeidskosten in België ongeveer 20% hoger dan in de omliggende landen, waaronder Nederland. Ook betalen voedingsmiddelenproducenten gemiddeld 35% meer aan energie dan de Fransen en 5% meer dan in Nederland. "Daar komt vervolgens nog een bij dat we een lasagne aan overige kosten hebben. Denk aan de suikertaks. Die hele lasagne levert de overheid €7 miljard op, maar daardoor zijn de prijzen in België wel vele malen hoger. Dat is een uitdaging als we willen concurreren op de straks normaliserende wereldmarkt", aldus Dembour.
De vraag is echter wel hoe snel die wereldmarkt weer enigszins 'normaal' is. "Het is nog nooit eerder gebeurd dat de hele wereld met hetzelfde probleem te kampen had. Vooral op het gebied van logistiek en in de verpakkingsindustrie heeft dat tot grote problemen geleid", aldus Eline Blanchaert, salesdirector bij Klingele Chocolade. "Wij hebben nog veel moeite met het vinden van transport richting Zuidoost-Azië. De prijs voor een container is inmiddels al twee keer over de kop gegaan. Het is te hopen dat dit zich snel herstelt, want als België zijn we afhankelijk van export." Jan Haspeslagh, bestuurder bij Ardo Group, onderschrijft dat. "Niemand had verwacht dat het zo extreem zou zijn en niemand durft te voorspellen wanneer de gemoederen weer bedaard zijn. Dat is een uitdaging. Helemaal in het doorberekenen van de prijs. Dat is echt makkelijker gezegd dan gedaan."
En die verstoorde exportmarkt wordt ook nog eens aangevuld met de Brexit. "Vanaf januari 2022 zal het Verenigd Koninkrijk grenscontroles uitvoeren. Op de langere termijn kan dat ervoor zorgen dat de normen en standaarden in de handel anders worden. Dat is echt iets om in de gaten te houden", stelt Dembour. Tenslotte noemt ze ook nog het pijnpunt van het tekort aan arbeidskrachten in de Belgische voedingsmiddelenindustrie. "Daarbij moet vooral gedacht worden aan de functie van bakker of slager, maar ook aan operators."
Een verdere blik vooruit
Het is een negatief scenario, zo lijkt het. Maar de Belgen gaan niet in zak en as zitten. Een blik verder vooruit stemt positiever. "Dit jaar wordt een transitiejaar. Toerisme staat nog op een laag pitje en de horeca is nog niet volledig open. Maar er zijn kansen", stelt Dembour. Een van die kansen is dat veranderende behoeftepatroon van de consument. "De consument is niet meer zoals voorheen. De consument weet nu echt wat hij of zij wil. Daar kun je als bedrijf op inspelen."
Local for local is een van die trends. "Ik kan alleen maar positief zijn over die korte keten", stelt Haspeslagh. "Maar, ik weet niet in hoeverre die trend verder kan uitgroeien. Het moet wel betaalbaar blijven. In België kunnen we daar nooit op leven. We zijn, zoals Eline ook zei, afhankelijk van wereldwijde export." Blanchaert vult aan: "Ik ben het met Jan eens. Het is mooi hoe iedereen zijn of haar verhaal heeft kunnen vertellen. En, tijdens de crisis had de consument ook tijd om ernaar te luisteren. Maar of het blijvend is, dat weet ik niet."
Ook het inzetten op vleesvervangers is een must voor veel bedrijven. "Dit is daarentegen wel een blijvende trend. De consument is immers steeds meer bezig met een bewust eetpatroon", aldus Blanchaert. Haspeslagh is het daarmee eens. "Veel zal teruggaan naar het oude, maar die vraag naar gezond voedsel blijft. Al met al betekent het dat je de consument (lees: je doelgroep) komende jaren opnieuw moet bekijken."
