De gasprijs zit voor de tweede dag op rij in de lift. De oorzaak is de eis van Rusland om alleen betalingen in roebels te accepteren. Dat hing al weken in de lucht, maar nu voegt het Kremlin daad bij woord en is de levering aan Polen gestopt. Ook het gastransport naar Bulgarije wordt gestaakt.
Aan de dalende trend in de gasnotering op de TTF is gisteren (26 april) een abrupt einde gekomen. Van €92,84 per MWh - de laagste notering sinds de Russische inval op Oekraïne - maakt de gasprijs een sprong van 11% naar €103,21 per MWh. De stijging lijkt daarmee nog niet ten einde, maar zwakt wel af. Tijdens het schrijven van dit artikel (woensdagochtend) staat de TTF boven de €106,75 per MWh.
Over de oorzaak zijn vrijwel alle analisten het eens. Dat is het besluit van staatgasbedrijf Gazprom om gasleveringen aan Polen en Bulgarije stop te zetten. Het Kremlin eist al een aantal weken dat de 'onvriendelijke landen' gas in roebels afrekenen en niet langer in euro's of dollars. De Europese lidstaten weigeren op de Russische eis in te gaan en verschillende landen beroepen zich op contracten, waarin is vastgelegd dat betalingen in euro's of dollars plaatsvinden. De waarde van de roebel is gekelderd en door de westerse sancties piept en kraakt de Russische economie. Het Kremlin wil door betaling in roebels de waarde van de munt opkrikken. Europese kopers van gas moeten dan op de valutamarkt de Russische munt kopen.
Twijfel over effect
Polen is voor 50% afhankelijk van Russisch gas en Bulgarije bijna volledig. Door de gasvoorziening af te sluiten, verhoogt Rusland de druk op Europa en probeert tweespalt te zaaien in het tot nu eens gezinde unie. Experts twijfelen over het effect van de maatregel. In de eerste plaats zijn de contracten voor de gasleveringen gesloten door tenminste twee partijen. Unilateraal de voorwaarden wijzigen - zoals Rusland nu doet - is volgens juridische experts niet houdbaar. Bovendien zijn banken en financiële instellingen die de betalingen verrichten uiterst voorzichtig om sancties tegen Rusland te schenden. Zelfs als sommige EU-lidstaten in roebels willen betalen, is het volgens sommige experts de vraag of westerse banken dit überhaupt willen uitvoeren.
Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, noemt het besluit van Gazprom om de levering aan Polen en Bulgarije te stoppen een poging tot chantage. "Dit is onterecht en onaanvaardbaar. En het toont eens te meer de onbetrouwbaarheid van Rusland als gasleverancier", aldus Von der Leyen.
Toch vertoont de Europese eensgezindheid wel de eerste haarscheurtjes. Enkele kopers van Russisch gas zoals Hongarije en het Duitse energiebedrijf Uniper zien toch mogelijkheden om aan de Russische eisen te voldoen zonder de sancties te schenden. Volgens enkele experts is er sprake van blufpoker op hoog niveau. De Europese Unie is voor een belangrijk deel afhankelijk van Russisch gas, maar omgekeerd leunt de Russische begroting zwaar op de inkomsten uit de export van dat gas naar Europa. Daarmee houden beide blokken elkaar in de houdgreep.
