Grotere oogst kan prijs zonnebloempitten drukken

De vraag naar noten, zaden en pitten – waar zonnebloempitten onderdeel van zijn – neemt elk jaar toe. Tussen 2014 en 2017 steeg de omzet bij supermarkten in deze productcategorie jaarlijks met bijna 5%. Dat bleek destijds uit onderzoek een aantal grote plantaardige groepen van marktonderzoeksbureau IRI in opdracht van HAK. Hoewel actuele cijfers ontbreken laat het zich raden dat ook de afgelopen jaren de afzet in de lift zit, gezien de groeiende aandacht voor gezonde en plantaardige voeding.

Mondiale productie fors gestegen
Jaarlijks worden er wereldwijd grote hoeveelheden zonnebloempitten geproduceerd. In 2019 ging het om zo'n 56 miljoen ton. De productie is in de afgelopen tien jaar fors gestegen, want in 2009 kwam de productie amper boven de 30 miljoen ton uit. Rusland en Oekraïne zijn veruit de grootste producenten van zonnebloempitten en hebben beide een marktaandeel van zo'n 27% in de mondiale productie. Andere landen in de top-10, zoals Argentinië, Roemenië, China en Turkije, volgen op ruime afstand met 4 tot 7% marktaandeel.

De huidige exportprijzen van zonnebloempitten in Rusland liggen omgerekend op €0,21 per pond. Dat meldde marktonderzoeksbureau IKAR eerder deze week. Dat is volgens insiders een redelijk gemiddelde prijs. Voor importerende landen wordt het echter lastiger om voor een redelijke prijs zonnebloempitten uit Rusland te halen. Sinds 1 juli geldt er een exportheffing op Russische zonnebloempitten van 50%. Met deze maatregel, die in ieder geval tot 31 augustus 2022 geldt, probeert de overheid de binnenlandse voedselprijzen te stabiliseren.

Nederland heeft grootste importaandeel
Ook Nederland heeft hier als grootste importeur van zonnebloempitten mee te maken. Ons land heeft een importaandeel van 10% van de wereldwijde handel in zonnebloempitten. In 2020 had de Nederlandse import een waarde van $370 miljoen, 32% meer dan het jaar ervoor. Nederland haalt het merendeel echter uit Roemenië en Bulgarije. Verrassend genoeg staat ook Oekraïne, de andere grootmacht als het om zonnebloempitten gaat, niet in het rijtje van onze grootste leveranciers.

In Oekraïne speelde dit voorjaar nog een soortgelijke discussie rondom de export van zonnebloempitten als in Rusland. Het ministerie van Economische Zaken wilde een tijdelijk exportverbod om de stijgende binnenlandse prijzen een halt toe te roepen. De landbouwminster verzette zich tegen dit voorstel dat volgens hem het marktevenwicht zou verstoren, omdat er geen sprake was van een tekort.  

Focus op olieproductie
Oekraïne was in het verleden wel een toonaangevende exporteur van zonnebloempitten, maar de export stopte grotendeels toen eind jaren '90 een exportheffing van 23% werd ingesteld. Sindsdien focust het land zich op de productie van zonnebloemolie, waar het land met 55% marktaandeel nu veruit de grootste exporteur van is. En daar is Nederland wel in beeld als grote afnemer. India en China zijn 's werelds grootste importeurs van zonnebloemolie, maar Nederland staat op een derde plek. De export van Oekraïne naar Nederland stijgt al jaren fors tot een waarde van $522 miljoen in 2020.

Zonnebloemolie is afgelopen jaren wereldwijd flink gestegen in populariteit, vanwege de meervoudig onverzadigde vetzuren de weinig verzadigde vetten. Behalve voor olie worden zonnebloempitten hoofdzakelijk gebruikt als snack, als garnering in onder meer salades, en in brood en andere bakproducten. En een niet te onderschatten toepassing is het gebruik van zonnebloempitten als voedsel voor huisdieren en vogels.

Grotere oogst kan prijs drukken
Het ligt niet voor de hand dat de prijs van zonnebloempitten op korte termijn gaat stijgen. Het Amerikaanse ministerie van landbouw (USDA) voorspelt dat de wereldwijde oogst komend seizoen met 5,2 miljoen ton stijgt tot 54,9 miljoen ton. Vooral door een grotere opbrengst in Oekraïne (+2,6 miljoen ton) en de EU-27 (+1,2 miljoen ton). Dit in tegenstelling tot seizoen 2020-2021 toen de wereldwijde oogst 9% kromp. De wereldwijde voorraden van zonnebloempitten zijn volgens de USDA erg klein, waardoor een grotere oogst al snel effect heeft op de prijsvorming.