Precies één week geleden was het ‘World Fry Day’. Oftewel: de dag van de frietjes. Nederlanders zijn er gek op: van een ‘patatje-oorlog’, een ‘patatje met’ tot de tegenwoordig hippe zoete aardappelfrieten. Het gaat er allemaal wel in. Niet gek dus dat de teelt in ons land populair is in het bouwplan van akkerbouwers. Van alle akkerbouwteelten staat de aardappelteelt op de tweede plaats, na maïs. Toch zijn er steeds meer uitdagingen. Denk alleen al aan het gezonder wordende consumptiepatroon van consumenten. Worden de andere akkerbouwteelten daardoor interessanter?
Het areaal van fritesaardappelen wordt door verschillende statistiekbureaus niet als losse groep gerapporteerd, maar in de groep consumptieaardappelen verwerkt. In Nederland is het consumptieaardappelareaal al jaren – zeker sinds 2017 – redelijk stabiel rond de 76.000 à 77.000 hectare. De geoogste oppervlakte lag in die jaren tussen de 74.000 en 76.000 hectare, afhankelijk van het ingezaaide areaal én het weer. Ook voor komende jaren wordt niet veel verandering verwacht in het areaal. De Noordwest-Europese aardappeltelersorganisatie (NEPG) hoopt zelfs dat het areaal 15% lager uitkomt in de vijf belangrijkste aardappelteeltgebieden, waaronder Nederland.
Groei niet verwacht
Dat heeft te maken met het overaanbod dat afgelopen jaar is ontstaan als gevolg van de coronacrisis. "Een daling in het areaal fritesaardappelen is de enige manier om de markt weer enigszins gezond te maken", stelde de organisatie in oktober vorig jaar. Door de maatregelen als gevolg van de coronacrisis, zoals het sluiten van de horeca, viel de vraag naar aardappelproducten weg. Een daling van 85% werd gezien in de afzet. De aardappelprijzen zakten naar een dieptepunt, zoals ook te zien in de grafiek hieronder. Het merendeel van de aardappelen ging daardoor voor €2 - of soms zelfs gratis - naar de voerindustrie.
Toch lijkt door akkerbouwers niet massaal gehoor gegeven te zijn aan de oproep van de aardappeltelersvereniging. De NEPG meldde afgelopen week namelijk dat het areaal consumptieaardappelen in het noordwesten van de Europese Unie met 4,7% is afgenomen. Als geheel krimpt het areaal met 24.300 hectare. Nederland en België leveren met 6,5% en 8,2% het meeste in. In Frankrijk en Duitsland is de afname minimaal. Bij een gemiddelde opbrengst van 45 ton per hectare zal de productie uitkomen op 22,4 miljoen ton. "Daarmee zit de oogst tussen de afgelopen twee oogsten in", aldus NEPG.
Hoewel het hierboven niet om de gewenste afname van 15% gaat, kunnen we in Nederland ook niet echt meer volop uitbreiden, stelde Rabobank eerder. "De aardappelteelt loopt hier duidelijk tegen de grenzen aan. De geschikte oppervlakte voor de teelt van consumptieaardappelen is beperkt en er kunnen per hectare inmiddels niet meer aardappelen geoogst worden", zo schreef de bank eerder in een rapport. Ook het groeiende pakket aan beperkingen omtrent bijvoorbeeld het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen beperken de groei van de teelt. Het is een van de redenen dat de productiekosten toenemen.
Consumententrends
De vraag is of die hogere productiekosten doorberekend kunnen worden aan de consument. Helemaal omdat die straks al meer moet betalen bij de snackbar. Dat is een direct gevolg van het verbod op wegwerpplastics. Een patatje-met mag niet meer geserveerd worden in het typische plasticbakje, dat moet karton worden én kost de snackbar meer. Tegelijkertijd hebben consumenten meer en meer aandacht gekregen voor hun gezondheid en verandert het consumptiepatroon. In België is dat al duidelijk zichtbaar. Daar wordt minder friet gegeten dan een aantal jaar geleden.
Het is een reden dat Belgische telers al overstappen op andere akkerbouwteelten, zoals uien of groenten. Vooral spruiten en uien doen het daar goed, met een stijging van respectievelijk 12,3% en 20% van het areaal. Ook in Duitsland zien akkerbouwers brood in de teelt van uien. Dit na moeizame jaren in de teelt van consumptieaardappelen. En ook in Nederland is die trend zichtbaar. Eerder werd al bekend dat op basis van zaadleveringen een groei in het areaal wordt verwacht van 4% tot 5%, vooral in het oosten van Nederland.
Kortom: ja, andere akkerbouwteelten worden wat interessanter. We hebben immers het streven om meer groenten te eten of kiezen eerder voor de zoete aardappel als we toch friet willen eten. Tegelijkertijd is het meest gekozen bijgerecht in een restaurant nog altijd 'gele friet'. En een patatje zit wel zo stevig in ons eetpatroon genesteld, dat we wel bereid zijn om een paar cent meer te betalen (als we er echt zin in hebben).
