Het nieuws staat bol van recordbrekende prijzen voor veel grondstoffen. Fritesaardappelen komen in dat lijstje niet voor. De prijsvorming stelt menig grondstofleverancier (de teler van de aardappelen) dit seizoen teleur. Dat heeft ook gevolgen voor het nieuwe teeltseizoen dat in volle gang is. Achter de deuren van de aardappelfabrieken is het ook verre van rustig.
De aardappelprijzen lieten in maart een duidelijke dip zien toen in Oekraïne de strijd in alle hevigheid losbarstte. Vooral Rusland is een belangrijke afzetmarkt voor frites en andere aardappelproducten, maar het zijn de gevolgen van deze oorlog die onnavolgbare consequenties hebben. De inputkosten voor zowel de teelt van aardappelen als de verwerking en export van eindproduct stijgen spectaculair.
Het leveringscontract voor april 2022 op de EEX in Leipzig (beëindigd op 22 april) noteerde op 15 maart een prijs van €17,40 per 100 kilo. Een daling van 25% vergeleken met de prijs van een maand eerder, die €23,10 per 100 kilo bedroeg. Vervolgens krabbelde de prijs wel weer op tot €22 half april. Het junicontract, het laatste levercontract voor de oude oogst, bevindt zich nog €2 hoger.
Stijgende kosten
Met een dalende aardappelprijs en daarbij behorende flauwe marktstemming werd aangenomen dat de verwerking van aardappelen ook een knauw zou krijgen. Producenten klagen al langere tijd steen en been over de kosten van energie, frituurolie, verpakkingsmateriaal en verschepingskosten. Dat raakt de vraag naar eindproduct niet, als we de verwerkingscijfers mogen geloven.
Hoge verwerkingscijfers
In maart werden bijna 340.000 ton aardappelen verwerkt volgens cijfers van brancheorganisatie Vavi. Dat is 17.300 ton meer dan in maart 2021 én dik 7.000 ton meer dan het vijfjarig gemiddelde. Alleen in september en oktober van het huidig verwerkingsseizoen zijn meer aardappelen verwerkt. Van dit volume werd 152.800 ton voorgebakken frites geproduceerd. In totaal is gedurende seizoen 2021-2022 nu 2,61 miljoen aardappelen verwerkt. Alleen van oogstjaar 2016 en 2017 werden meer aardappelen verwerkt in dezelfde zeven maanden.
Met deze cijfers in het achterhoofd kun je concluderen dat verwerkers een sterk staaltje blufpoker hebben gespeeld. De deur bij de teler wordt zeker niet platgelopen om aardappelen te kopen. Daardoor ontstond vooral bij de boer vrees voor een tegenvallende markt en kozen zij eieren voor hun geld.
Agria aardappelprijs
Fritesaardappelen mogen dan relatief laag geprijsd zijn, met een terughoudende markt, voor het luxe segment en de exportmarkt is dat anders. Het smaakvolle geelvlezige ras Agria is hier heer en meester. De uitvoer van deze aardappel loopt al heel het seizoen uitstekend. Het is een markt die veel vrije en ook kleinere spelers kent, waardoor meer marktwerking ontstaat.
De PotatoNL-notering voor Agria staat half april op €25 per 100 kilo met een bandbreedte van €22 tot €28. Op termijn worden prijzen geboden die op het €30-niveau liggen. Deze aardappel wordt zowel op de tafelmarkt als voor de verse fritesproductie ingezet. Na een grillig groeiseizoen zijn er nogal wat kwaliteitsproblemen ontstaan, maar afnemers kunnen hier ook mee uit de voeten in een jaar waarin alternatieven ontbreken.
Prijsverhoging realiseren
Inmiddels is het laatste bedrijf begonnen op de aardappelmarkt voor seizoen 2021-2022. Eén waarin telers hun poot stijf moeten houden en de schuurdeur dicht om een prijsverhoging te realiseren. Dat zijn ze aan zichzelf verplicht om over voldoende cashflow te beschikken waarmee dure kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen en diesel betaald kunnen worden. Afnemers schermen met de (ook voor hen) gestegen kosten. Die worden allemaal afgewenteld op de afnemers en tot slot de consument. Snackbars en andere horecagelegenheden klagen dan ook steen en been. De aardappelteler staat er knarsetandend bij. De hogere aardappelprijs is een kwestie van centenwerk op een bakje frites.
De grote vraag die nu boven de aardappelsector hangt is wat de stemming doet met het uit te planten areaal in heel Europa. Met de kostenexplosie werd duidelijk dat akkerbouwers in de vier belangrijkste Europese aardappellanden (Nederland, België, Duitsland en Frankrijk) zeker niet meer aardappelen gingen poten. Iets wat verwerkers wel graag willen, gezien de toegenomen verwerkingscapaciteit. Ook een beperkte beschikbaarheid van huurgrond speelt een rol.
Aardappelareaal stabiel?
In een negatieve stemming – en daarmee een afnemend areaal – zien sommige ondernemers ook kansen. Pootaardappelen zijn vrijelijk en goedkoop voorhanden. Daarom dat de meest recente geluiden voor het areaal gaan over stabiliteit tot een lichte krimp. Dat is niet waar de grote fritesproducenten op hebben gerekend, maar wel het maximale wat erin zit. Met name Frankrijk moet het dit jaar gaan doen als het gaat over de productie van aardappelen. Ook in andere Europese landen, en dan met name Polen en het Verenigd Koninkrijk, is zichtbaar dat fors minder aardappelen de grond in gaan. Seizoen 2022-2023 kan daarmee weleens heel anders gaan verlopen, mits kopers niet opnieuw blufpoker gaan spelen.
