Tarwe en andere graansoorten spelen in Nederland een minder dominante rol dan in andere landen, maar de spilfunctie is er wel degelijk. Boven het niveau van €300 per ton hebben flink wat ondernemers eerder dit voorjaar zakengedaan.
De tarwemarkt bevindt zich momenteel in backwardation, om in beurstermen te spreken. Dit betekent dat de huidige verkoopprijs (de spotprijs) hoger is dan de toekomstige prijs (de termijnmarkt). Dat is niet zo gek, gezien de grote vraag naar tarwe wereldwijd met het wegvallen van de meeste Russische en Oekraïense export. Rusland kan in theorie nog flink wat exporteren – niet veel minder dan voor de oorlog – maar insiders verwachten dat de 2 miljoen ton uitvoer in april niet gehaald wordt.
Het meicontract op de Matif staat maandagmiddag net boven de €400 per ton. Het septembercontract noteert met bijna €377 per ton een stuk lager. Dat verschil van zo'n €25 is relatief groot voor deze tijd van het jaar. Een jaar geleden bedroeg het prijsverschil €20 en in 2020 was dat slechts €8,75. Toch is niet iedere Europese akkerbouwer bereid al zijn tarwe te verkopen. Toen de huidige oogst in september en oktober vorig jaar werd gezaaid, was de kunstmest nog vriendelijker geprijsd, diesel iets minder duur en ook de gewasbescherming pakte voordeliger uit. Komende herfst is dat een ander verhaal. Een hoge verkoopprijs is vereist om de teelt voor 2022/2023 voor te kunnen financieren.
Franse boeren verkopen veel tarwe
In Frankrijk zijn akkerbouwers naar verluidt wel aan het verkopen geweest. Het is de grootste tarwe-exporteur binnen de Europese Unie. In de nummer twee: Roemenië, is dat niet gebeurd. Boeren daar blijven op hun voorraden zitten en wachten af op nog hogere prijzen. Insiders melden dat 30% van de nieuwe oogst in Frankrijk voor komend seizoen al verkocht is. Reden om nu zaken te doen, zijn de eerdergenoemde prijsstijgingen.
De stand van de Europese granen blijft goed, wordt cijfermatig onderbouwd in het jongste Mars-rapport. De gemiddelde opbrengst wordt 2,3% hoger geschat dan het vijfjarig gemiddelde. Alleen in Zuid-Europa is het te koud en droog. In Frankrijk staat 91% van de tarwe er 'goed' tot 'excellent' voor. Dit geldt ook voor Rusland. Granentransporteur Rusagrotrans becijfert de oogst in het land op 85 miljoen ton, waarvan 35 miljoen ton tot 40 miljoen ton in theorie uitgevoerd kan worden. In Oekraïne is 33% van het zomergraan gezaaid. Daarmee loopt de voorjaarsuitzaai gelijk met het meerjarig gemiddelde. Regen eind april zorgt voor een prima startsituatie.
Weersextremen in Verenigde Staten
In de Verenigde Staten zijn de weersextremen groter. Na een lange droge periode in het noorden van het land, valt nu in korte tijd veel neerslag. De buien zijn echter grillig en niet overal valt voldoende regen, terwijl op andere plekken sprake is van wateroverlast. Ook in Noord-Amerika blijft het relatief koud en start het voorjaar laat. Inmiddels is 20% van de korrelmaïs gezaaid, tegenover 35% tot 40% vorig jaar.
De Amerikaanse granensector ziet een glansrol voor zichzelf weggelegd op het wereldexporttoneel. Zowel voor maïs, soja als tarwe. Een recordhoeveelheid maïs en soja van de nieuwe oogst is inmiddels vooruit verkocht en vooral door China vastgelegd. Door een slecht eigen groeiseizoen en stijgende voedselproductie vraagt het land meer (voer)grondstoffen. Naar verluidt blijft dit sentiment tot in exportseizoen van 2023/2024 klinken.
Om de productie in het land te verhogen, worden de telers financieel gesteund en aangemoedigd. Het USDA meldt dat het congres gevraagd is een steunpakket ter waarde van $500 miljoen (€475 miljoen) goed te keuren. Die is speciaal bedoeld om de teelt van sojabonen, na wintertarwe, aan te moedigen. Met het geld kunnen telers de teelt voorfinancieren én ze krijgen $10 per acre – omgerekend zo'n €23,50 per hectare – uitgekeerd als aanmoedigingsbonus.
Hitte kost kilo's in India
Een ander land dat een belangrijke rol voor zichzelf zag weggelegd in de granenmarkt, was India. Dat land wordt momenteel geteisterd door de heetste periode in 122 jaar. Dat kost ook opbrengst in tarwe, omdat juist de teeltgebieden worden getroffen. Overheidscijfers spreken van een 6% lagere opbrengst, maar insiders gaan uit van meer. Het land kende vijf recordoogsten op rij, maar de opbrengst kan nu dalen van 111,32 miljoen ton naar 109,59 miljoen ton. Dat is gelijk aan vorig seizoen. Voorafgaand aan de langdurige hittegolf verwachtte de overheid 12 miljoen ton te kunnen exporteren. Dit seizoen ligt dat niveau tot dusver op 7,85 miljoen en dat is een record; 275% meer dan het exportjaar ervoor. Exporteurs vrezen dat de overheid ingrijpt en de export verbied wanneer er te weinig tarwe dreigt te worden geoogst.
India – maar ook andere landen – gokken erop dat Oekraïne misschien maar de helft van de gebruikelijke hoeveelheid tarwe kan uitvoeren. Dat is een groot probleem voor met name Afrikaanse landen, die sterk afhankelijk zijn van tarwe uit dit land. Oekraïne tracht zoveel mogelijk graan per spoor en vrachtwagens vervoerd te krijgen, maar de volumes liggen hier veel lager. Ook wordt bericht dat tenminste één schip met Oekraïense korrelmaïs via de Roemeense haven Constanta is vertrokken. Tegelijkertijd hebben Russische schepen soms moeite met aanmeren omdat havens – ook die in Nederland – weigeren de schepen te bedienen.
Oekraïense export vernietigd
Maandag 2 mei onderstreepte ook president Volodymyr Zelenskiy nog eens dat de oorlog zijn land miljoenen tonnen graanexport kost. Met argusogen zien de Oekraïners hoe steeds meer graan door de Russen naar hun land wordt uitgevoerd. De Duitse landbouwminister Cem Özdemir sprak zich hier ook over uit. "We krijgen herhaaldelijk berichten dat Rusland moedwillig de infrastructuur voor de graanopslag en export in Oekraïne aanvalt", zei hij. Ook kunstmestopslagen, landbouwbedrijven en andere belangrijke punten voor de landbouw worden aangevallen. Özdemir: "Poetin probeert hiermee om concurrent Oekraïne uit de weg te ruimen."
Half mei vergaderen de Europese landbouwministers in de G7-top over de situatie. Als het aan Özdemir ligt steunen EU-lidstaten Oekraïne in het vinden van alternatieven voor de export. Vooral per spoor, waar nu al hard aan wordt gewerkt. Onder andere met de hulp van Duitsland. Een groot probleem is dat het Oekraïense spoor een andere maat hanteert dan het Europese spoor waardoor treinen niet eenvoudig door kunnen rijden over de landsgrenzen. Er wordt hard gewerkt aan nieuwe spoorlijnen, maar dat kost tijd.
