Coöperatie Colzaco brengt zelf koolzaadolie op de markt onder het merk Brassica, maar ze denkt ook meer te kunnen doen met de plant. Voor het innovatieproject Koolzaad 2.0 heeft Colzaco onlangs een subsidie gekregen.
We gaan in gesprek met Erik Schieven, voorzitter van Colzaco, de Oost-Nederlandse coöperatieve koolzaadvereniging. Schieven zit ook in de raad van commissarissen van het koolzaadmerk Brassica. We nemen onder andere de koolzaadoogst onder de loep, die afgelopen jaar te lijden had onder het natte voorjaar. Maar we beginnen met de definities: koolzaad, raapzaad, we maken het verschil voor eens en altijd duidelijk.
''Waar de één zegt dat er geen verschil is, zegt de ander dat het heel veel uitmaakt'', vertelt Erik. "Dat ligt een beetje aan het belang wat je erbij hebt. Dit is hoe het zit: In Nederland wordt de Brassica napus geteeld. Dat is koolzaad. Dat wordt ook veel in Duitsland geteeld, en is bijna overal in Europa de geteelde soort. Daarnaast is er de Brassica rapa, ofwel raapzaad. Die wordt niet in Nederland geteeld. Dat zijn twee verschillende plantensoorten. De namen raap- en koolzaadolie worden doorgaans door elkaar heen gebruikt.''
Wat zit er bij jullie in de fles, en waar kunnen we die vinden?
"Wij brengen koolzaadolie op de markt onder het merk Brassica, waar uitsluitend de kern van de koolzaad in is verwerkt. Het zwarte schilletje halen we er eerst van af, en daarna gaan we pas persen. Persen met schil kan een wat bittere smaak geven, of zoals we dat noemen: grassig. Brassica-koolzaadolie is daarom neutraler van smaak. In Nederland zijn we de grootste, mede omdat we de eerste waren die bij alle grote supermarkten in de schappen staan, maar ook bij alle groothandelaren in de foodservice."
Waar wordt jullie koolzaadolie geproduceerd?
''Een Duitse oliemolen perst ons koolzaad en stopt de olie in de fles. Dan komt het weer deze kant op en gaat het richting de supermarkten. Bij onze coöperatie zitten 120 boeren. Onze koolzaadolie bestaat dus uit Nederlandse olie, maar er zal ook wat Duitse tussen zitten; regionale koolzaadolie. De productie uitbesteden was dan ook een bewuste keuze. Nederland is met zo'n 2.000 hectare simpelweg te klein, dus we besteden de productie uit om de consumentenprijs betaalbaar te houden."
Hoe verliep de teelt van koolzaad dit jaar? En wat is dan dat gele bloemetje die we nu langs de weg zien?
"Die gele bloemetjes noemen we gele mosterd. Dat is een groenbemester. Dat wordt vaak geteeld na het hoofdgewas, zoals tarwe of gerst, om de grond de winter door te krijgen. Bijvoorbeeld om het stikstof vast te houden. En eigenlijk moet die niet bloeien, want dat willen boeren vaak niet, maar gek genoeg bloeit gele mosterd dit jaar bijna overal.''
"Koolzaad wordt gezaaid in de laatste week van augustus, en de eerste twee à drie weken van september. Dan is het zaak dat de koolzaad er voor de winter netjes bij staat, uitgegroeid tot mooie plantjes. Vervolgens komt het voorjaar, en dan bloeit de koolzaad. Dat wordt winterkoolzaad genoemd. Koolzaad heeft zogezegd een koude stoot nodig om zich goed verder te kunnen ontwikkelen in het voorjaar. De bloei begint vaak in april of mei. In die maanden zien we koolzaadvelden op de akkers langs de weg. De bloei gaat voorbij en dan komen de peulen erin. Daar zit de koolzaad in. Die wordt geoogst van midden juli tot midden augustus. Maar let op, koolzaad kan maar één keer in de vier jaar op hetzelfde perceel worden verbouwd."
Hoe verliep de koolzaadoogst van dit jaar?
''We hebben een veel te nat najaar gehad in 2023. Ook de winter en het voorjaar waren allesbehalve gunstig. Er is zogezegd heel veel verzopen, veel onder water, en er moest opnieuw worden gezaaid. De opbrengst van dit jaar was dus niet geweldig. Dat gold dus ook voor andere gewassen als tarwe en gerst, en dat was in heel Europa zo. Maar Nederland heeft niet zo veel koolzaad. Zoals eerder gezegd om en nabij de 2.000 hectare. Duitsland heeft ruim 1 miljoen hectare, die invloed is logischerwijs veel groter. Nederland is een kleine speler in de megamarkt van Frankrijk, Duitsland, Italië, maar bijvoorbeeld ook Polen.''
''Dit najaar was een goed jaar om koolzaad te zaaien. Dat was ook zeker in Frankrijk en Duitsland zo. Dus dat geeft hoop op een mooi vooruitzicht. Aan de andere kant, als het zo doorgaat met de regen en de boel staat weer onder water in december, zijn we weer van vooraf aan. Wie zal het zeggen.''
''Wat we wel zien, is dat er bij onze coöperatie meer boeren hebben gemeld dat ze koolzaad telen. Dat kan verschillende redenen hebben. Zo is koolzaad een wat minder arbeidsintensief gewas om te telen. Maar het kan ook liggen aan onze coöperatie. Eigenlijk hebben we het nog nooit zo mooi voor elkaar gehad als nu. We zijn een coöperatie, maar we verkopen ook zelf de koolzaadolie die ruimschoots in de supermarkten te koop is. Daar willen steeds meer boeren de vruchten van plukken. Misschien komt het ook door het algemeen gezondheidsvoordeel van koolzaadolie, gelet op het zeer hoge gehalte aan onverzadigde vetzuren. Ook is de verhouding tussen omega 3 en 6 heel gunstig.''
Wat zijn de toekomstplannen van Colzaco?
"Koolzaadolie is een prachtig product, maar we denken dat we nog veel meer kunnen doen met de plant. Koolzaad heeft een aanzienlijk eiwitcomponent. Dat wordt al wel gebruikt voor bijvoorbeeld veevoer. Maar misschien kunnen we er wel een supplement van maken voor mensen. Ook kijken we naar bijvoorbeeld koolzaadstro. Zoals strogebruikers wel merken zijn die prijzen nu erg hoog. Voor ons innovatieproject Koolzaad 2.0 hebben wij een subsidie ontvangen van ruim €700.000 van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO Oost), om met dit soort ideeën te kunnen innoveren."
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
