Havikachtig. Deze omschrijving kom ik op sociale media tegen als ik de tijdlijn bekijk van diverse economen die de Europese Centrale Bank (ECB) volgen. ‘Havikachtig’ staat voor het feit dat de bank vandaag (donderdag 10 maart) besloot de monetaire teugels aan te halen. Niet deze maand, maar binnenkort. De uitkomsten van de vergadering van het bestuur van de ECB noem ik echter alles behálve havikachtig
De ECB ziet de oorlog in Oekraïne een duidelijke invloed hebben op zowel de economische groei als de inflatie. Hoe de oorlog beiden beïnvloedt de komende maanden, is sterk afhankelijk van de ontwikkelingen in het Oost-Europese land. Op dit moment schatten de ECB-economen in dat de economische groei lager uitkomt, zeker op korte termijn. De inflatie daarentegen komt dit jaar uit op 5,1% (waar de ECB, voor de goede orde, 2% nastreeft), gevolgd door 2,1% in 2023 en 1,9% in 2024.
Havikachtige conclusie onbegrijpelijk
Als die verwachting voor 2024 inderdaad uitkomt, dan gaat de ECB voor het eerst in een zeer lange tijd voldoen aan de opdracht die ze heeft: de jaarlijkse prijsstijgingen houden op 2%. Zelfs de zogeheten kerninflatie, inflatie zonder de energie- en voedselprijzen, komt volgens de ECB-economen in 2024 uit op 1,9%. Mocht de oorlog in Oekraïne lang duren en escaleren, dan klimmen de prijzen nog harder, zo is de verwachting. De bank besloot daarom in april €40 miljard uit te geven met haar APP-pet op. APP is het opkoopprogramma van de bank, waarmee ze staats- en bedrijfsobligaties hamstert. In mei wordt dat €30 miljard, gevolg door €20 miljard in juni. Als de inflatie hoog blijft, dan gaat de bank in loop van het derde kwartaal er helemaal mee stoppen.
Het was dat besluit dat voor die conclusie heeft gezorgd dat de ECB havikachtig uit de hoek is gekomen. En die conclusie vind ik om eerlijk te zijn onbegrijpelijk. Om te beginnen staat het alles behalve vast dat de ECB stopt met het opkopen van staatsobligaties in het derde kwartaal. Christine Lagarde, president van de bank, zei vandaag meermaals tijdens de persconferentie dat er geen sprake is van een versnelde afbouw ervan. Het is allemaal conform besluiten die de bank heeft genomen ver voor de Oekraïne-oorlog. Anders gesteld: die oorlog heeft er geen enkele invloed op gehad. Voor de goede orde: dat zeg niet ik, maar de ECB zelf dus.
Stoppen met opkopen geen uitgemaakte zaak
In de tweede plaats geldt dat ook áls de ECB stopt met het opkopen, de zogeheten herinvesteringen doorgaan. Het geld dat de bank krijgt als eigenaar van circa €5.000 miljard aan opgekochte staats- en bedrijfsobligaties, belegt ze meteen weer in nieuwe schuldbewijzen. Het gaat om tussen €30 en €40 miljard per maand gemiddeld genomen. De hoeveelheid gekochte obligaties zorgt ervoor dat de ECB daar nog jarenlang mee vooruit kan. Trouwens: over het stoppen met het opkopen in het derde kwartaal, zei Lagarde dat dat geen uitgemaakte zaak is. En dat het ook mogelijk is dat de ECB tegen die tijd, afhankelijk van de ontwikkelingen, besluit het opkopen op te voeren.
In de derde plaats: bij een raming dat de jaarlijkse geldontwaarding over twee jaar uitkomt op het gewenste niveau, hoort geen officiële rente van 0%. Maar een renteverhoging is nog lang na niet aanstaande. De ECB zegt de officiële rente pas te gaan optrekken 'enige tijd' nadat ze stopt met het opkopen van obligaties. Dat is iets wat nog zeker tot eind september duurt en 'enige tijd' betekent zeker minstens enkele maanden, aldus de ECB-president. Oftewel: in het meest gunstige geval - waarin de ECB op 31 oktober haar laatste obligatie koopt - is een renteverhoging ergens begin 2023 te verwachten.
Overduidelijk niet gehint op renteverhogingen
Maar – en dat is ten vierde – ook na die mogelijke renteverhoging, is de officiële rente veel te laag, gelet op de verwachting dat de inflatie in 2024 bijna 2% bedraagt. 'Havikachtig' is van toepassing als de ECB wat duidelijker had gehint op een serie renteverhogingen, al was het maar in 2023. Maar dat is overduidelijk niet gebeurd. Het monetaire beleid blijft, ook na een renteverhoging begin 2023, nog steeds zeer ruim. Een synoniem voor 'inflatieaanjagend', níet inflatie-afremmend.
Toegegeven, de ECB heeft het stuk dat de officiële rente ook kan worden verlaagd uit de verklaring na afloop gelaten. Maar om dat als argument te gebruiken om de besluiten van de bank havikachtig te noemen, gaat enkele bruggen te ver. Bovendien: gelet op de zeer hoge inflatie, gelet op de verwachting dat die de komende tijd nog hoger wordt en gelet op de verwachting van de ECB dat de geldontwaarding in 2024 op bijna 2% uitkomt, was het erin laten van de genoemde zinssnede lachwekkend geweest. Dat stuk moest eruit, om te voorkomen dat de ECB zichzelf onsterfelijk belachelijk zou maken. Maar is daarmee geen argument om de bank als havikachtig te beschouwen.
Tot slot: ik zie het opkopen van obligaties en wijzigen van de officiële rente als twee instrumenten die de ECB als het ware tegen elkaar afruilt. De bank heeft vandaag besloten mogelijkerwijs het opkopen in loop van dit jaar af te bouwen. Maar de 'prijs' daarvoor lijkt te zijn dat het moment van de eerste renteverhoging sinds 2012 verder naar de toekomst is verschoven. In termen van centrale bankiers die we als haviken en duiven omschrijven (ofwel diegenen die de monetaire teugels willen aanhalen en diegenen die dat niet willen doen of die verder willen laten vieren), zeg ik dat de duiven binnen de ECB ook vandaag aan het langste eind hebben getrokken.
