Chaos op Schiphol wake up call van voedseltekort?

Schiphol zwoegt onder een groot personeelstekort. Wie daar niets van mee heeft gekregen, leeft onder een steen. Ook andere sectoren hebben de grootste moeite om aan personeel te komen. Niet in de laatste plaats de agrarische sector en de verwerkende foodbusiness daaromheen. Voor personeelskrapte werd al jaren gewaarschuwd, net zoals er nu signalen zijn van naderende voedseltekorten.

Dat veel sectoren met grote personeelstekorten kampen, is niet nieuw. Al langere tijd klagen bedrijven steen en been. Maar toen tijdens de meivakantie de ellende op Schiphol losbarstte, werd het menens. Onze nationale trots mag natuurlijk niet in het gedrang komen. Het personeelstekort heeft ineens prioriteit, ook in Den Haag. Schiphol-topman Dick Benschop werd door de politiek op het matje geroepen en is gebombardeerd tot de boeman, iemand moet natuurlijk de schuld krijgen. Met hogere lonen wordt nu geprobeerd personeel te binden en te vinden. 

Arbeidskrapte is voorspelt
Voor personeelstekorten wordt al jarenlang gewaarschuwd. Onlangs las ik 'Geldmoord', een boek uit 2012 van onze columnist en monetair econoom Edin Mujagic. Daarin waarschuwt hij in eerste plaats voor inflatie aangewakkerd door het ruime monetaire beleid van de centrale banken. Ook de opspelende personeelskrapte en waterschaarste komen in dit boek aan de orde. Tien jaar na de eerste druk ineens heel actueel allemaal. Ook andere economen en trendwatchers waarschuwen al jaren voor tekorten op de arbeidsmarkt. Ondanks robotisering blijven handjes broodnodig.

Wat ook nodig blijft is voedsel. Extreme schaarste is op dit moment in de Westerse wereld gelukkig niet aan de orde, hoewel de oorlog in Oekraïne de maatschappij wel doet beseffen dat voedsel niet vanzelfsprekend is. Wat mij opvalt is dat de voedseloverschotten zijn verdwenen. Neem bijvoorbeeld eieren, rundvlees, aardappelen, vis, zuivel of graan. Het is allemaal schaars. De zogeheten boterbergen zijn verleden tijd. Varkensvlees is uitzondering op de regel, al zal ook in die markt krapte ontstaan wanneer de krimp doorzet. Ook overzeese foodproducten als koffie en palmolie zijn beperkt beschikbaar. De krapte heeft de prijzen tot historisch hoge niveaus gedreven en zijn daardoor aanjager van voedselinflatie. In Nederland bedroeg dit in mei zo'n 8%. 

Agrarische overschotten zijn verdwenen
Het verdwijnen van overschotten is een voorstadium van tekorten. Of die er daadwerkelijk gaan komen? Zo'n vaart zal het in de Westerse wereld wellicht niet lopen, gezien de sterke koopkracht. In tegenstelling tot landen in Afrika bijvoorbeeld. Vaak komen problemen pas echt aan het licht, wanneer het twee voor twaalf is. De grote personeelstekorten op Schiphol zijn heel vervelend, maar dit betreft vooral toeristen die vaak voor een prikkie een ticket naar de zon boeken. Wanneer er voedseltekorten ontstaan, is dat andere koek. Dat gaat iedereen aan. Daarvoor is geen plan B. De gedachte dat het zover niet gaat komen, is dus tamelijk naïef. Net zoals de tekorten en prijsstijgingen afschuiven op logistieke verstoringen door de coronacrisis, al speelt dit natuurlijk wel mee. 

'Voedsel wordt geopolitiek wapen'
Zonder een doemdenker te willen zijn, lijken we in de komende decennia op voedselschaarste af te stevenen. Neem de groei van de wereldbevolking. Eind dit jaar passeren we volgens de Verenigde Naties de 8 miljard mensen. Dit zijn 8 miljard monden die dagelijks moeten worden gevoed. In 2050 lopen er naar schatting van dezelfde VN 10 miljard op de aarde rond die ook allemaal willen eten. Elke dag opnieuw. Of dat nu vlees is, vega, of een combinatie daarvan. Het aantal boeren wereldwijd holt ondertussen achteruit. Ook het landbouwareaal in Europa krimpt zienderogen. En dan spelen er ook nog de problemen rondom de opwarming van de aarde, waardoor de kans op misoogsten zal toenemen. 

"Voedsel wordt het nieuwe geopolitieke wapen", voorspelde Agrifirm-topman Dick Hordijk deze week op BNR Nieuwsradio. Dat klinkt aannemelijk. Dat Rusland op Oekraïne aast, is niet zonder reden. De economische afhankelijkheid van olie neemt af door de opkomst van circulaire energiebronnen. Maar mens en dier moeten blijven eten. Rusland lijkt zijn economie hiernaar om te turnen. Met een (potentieel) landbouwareaal van hier tot Tokyo wordt onze afhankelijkheid van Rusland de komende jaren misschien groter dan we nu met al de sancties kunnen bevroeden. Zeker wanneer ook delen van Oekraïne in handen vallen, niet voor niets de graanschuur van Europa genoemd.

Problemen te over waar maar moeilijk oplossingen voor te vinden zijn. Wellicht weet de technologie ons te verbazen en kan voedsel straks ingenieus geproduceerd worden, al lijkt dat whisful thinking. Op dit moment geniet natuurbescherming in ons land de politieke voorkeur boven voedselproductie. Maar waarschijnlijk komt er een tijd dat we het agrarische cultuurlandschap beter gaan waarderen, inclusief de beheerders daarvan. Of het nu al twee voor twaalf is? Een ander tijdperk lijkt wel aanstaande te zijn en is mogelijk zelfs al begonnen. De stijgende voedselprijzen zijn het bewijs.

Wouter Baan

Wouter Baan is hoofdredacteur van Boerenbusiness en Foodbusiness. Hij volgt daarnaast de grondstofmarkten op de voet en heeft hierbij de focus op dierlijke eiwitten als zuivel en vlees. Daarbij interviewt hij op regelmatige basis kopstukken uit de agrarische sector en de foodwereld.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.