Haverdranken zijn immens populair. Het is zelfs zo erg dat de supermarktschappen waar normaliter de haverdranken van het Zweedse merk Oatly staan al weken zo goed als leeg zijn. Toch neemt de teelt van haver niet extreem hard toe in de Europese Unie, blijkt uit cijfers. Waarom stappen Europese boeren niet massaal over op de teelt van haver?
Haver is het snelst groeiende segment én tegelijkertijd het belangrijkste ingrediënt voor plantaardige varianten van melk. Dat schreef ABN Amro in maart van dit jaar. In de periode van 2017 tot en met 2020 is het aandeel haver – ten opzichte van andere plantaardige ingrediënten, zoals soja, amandel of rijst – gestegen van 9% naar 34%. En dat haverdranken populair zijn, blijkt wel in de supermarkten. Er is namelijk al weken een tekort aan de haverdranken van het Zweedse merk Oatly. Ook horecazaken hebben moeite om aan het product te komen. De reden? De producent kan de grote vraag niet bijbenen.
De gehele markt van plantaardige zuivel heeft over de afgelopen jaren in de Europese Unie een groei laten zien van 36%, zo bleek eerder dit jaar uit cijfers van ProVeg Nederland. Deze markt is tevens de grootste plantaardige markt qua verkoopwaarde, met een bedrag van €1,6 miljard. Net iets meer dan de markt voor plantaardig vlees. Vooral in Spanje heeft plantaardige melk snel populariteit verworven. De verkoopwaarde komt in dat land uit op €318 miljoen. "Dit komt voornamelijk doordat de markt voor lactosevrije producten daar erg groot is", vertelde Floor Buitelaar tijdens het webinar van ProVeg Nederland. Ons eigen land noteert een verkoopwaarde van €62 miljoen.
Wereldwijd wordt jaarlijks ongeveer 22,9 miljoen ton haver geproduceerd, waarmee het goed is voor circa 2% van de totale graanproductie. Met een productie van 4,76 miljoen – op 2,7 miljoen hectare – is Rusland al jaren de grootste producent van deze graansoort. Op plaats twee volgt Canada, met een productie van circa 3 miljoen ton (verdeeld over 926.600 hectare). Kijkende naar opbrengst per hectare, dan staat Ierland met kop en schouders bovenaan. Daar wordt per hectare 7.900 kilo van één hectare gehaald. In totaal komt de productie in dat land uit op ongeveer 183.300 ton.
Opbrengst en areaal nemen toe in Europa
Met het soort groeipercentages als hierboven zou je denken dat het voor steeds meer boeren in de Europese Unie interessant is om de mogelijkheden van de haverteelt te onderzoeken. Toch valt dat niet direct op te maken uit de areaalcijfers van de Europese Commissie. Afgelopen vijf jaren is het areaal namelijk nagenoeg stabiel gebleven op 2,52 miljoen hectare. Dit seizoen wordt een plus van 0,5% gerealiseerd tot 2,53 miljoen hectare. In Nederland blijft het areaal – in vergelijking tot het vijfjarig gemiddelde – gelijk op ongeveer 1.000 hectare. Een land waar de teelt van haver wel behoorlijk toe is genomen, is Duitsland. Over de afgelopen vijf jaar is een stijging zichtbaar van 37% tot 180.000 hectare.
Binnen de Europese Unie heeft Spanje het grootste areaal, ongeveer 525.000 hectare. Dit jaar wordt een afname verwacht van 4,4%, tot 502.000 hectare. Polen volgt daarna met ongeveer 495.000 hectare. Voor dit seizoen stijgt de teelt naar verwachting met 0,8% tot 499.000 hectare. Op grote afstand volgt Finland, met ongeveer 300.000 hectare. De teelt is in dat land afgelopen vijf jaren stabiel gebleven. Met een uitschieter in 2020 van 325.000 hectare. Ook in 2009 en 2013 lag de teelt van haver hier hoog, op respectievelijk 343.000 en 344.000 hectare.
Hoewel het areaal nagenoeg stabiel is gebleven in de verschillende Europese landen, nam de opbrengst wel fors toe. Het vijfjarig gemiddelde voor de EU-27 komt uit op 7,19 miljoen ton. Daarbij is de verwachting dat dit seizoen 8,8% meer haver wordt geteeld, namelijk 7,8 miljoen ton. In ons eigen land werd afgelopen jaren gemiddeld 7.000 ton haver geproduceerd. Ten opzichte van het vijfjarig gemiddelde daalt de teelt dit jaar met 3,3%. Eerder lag de productie rond de 8.000 ton. Met uitschieters in 2012, 2013 en 2014: namelijk 10.000 ton.
Bij onze oosterburen stijgt de productie dit seizoen met ongeveer 39,6% naar 786.000 ton. Ook vorig seizoen was al een forse stijging zichtbaar. Toen steeg de opbrengst van 519.000 ton naar 714.000 ton. Dat ligt in lijn met het toenemen van het areaal. In Spanje, de grootste producent binnen de EU-27, neemt de opbrengst met 1% toe tot 1,09 miljoen ton. Polen volgt met een plus van 3% tot 1,39 miljoen ton. In Finland stijgt de teelt van haver dit seizoen met 2,2%, ten opzichte van het vijfjarig gemiddelde, naar 1,09 miljoen ton. Voor alle bovengenoemde landen geldt dat de grootste groei zichtbaar was in seizoen 2019 of seizoen 2020.
Prijs een reden om niet over te stappen?
Daarmee lijkt het erop dat de meeste geïnteresseerde boeren het afgelopen jaar (of zelfs het jaar daarvoor) al zijn overgestapt op de teelt van haver en dat deze zich dit seizoen stabiliseert op dat nieuwe niveau. Waarom zet de groei onder telers niet door? Haverdranken zijn immers nog altijd immens populair. In eerste instantie vermoed je dat dit aan de prijs ligt, maar dat is niet de reden. De biologische pool van Agrifirm noteerde over oogst 2020 een prijs van €317 per ton, een prijs ver boven het langjarig gemiddelde. De teelt is daarmee rendabel.
Een uitdaging is echter het vinden van de geschikte grond en het perfecte klimaat. Haver presteert daarom het beste in de Scandinavische landen, de Balkanstaten en het Verenigd Koninkrijk, zo laten ze bij producent Maselis desgevraagd weten. "Hoe rendabel de teelt is en welke marge je kunt behalen, is echt afhankelijk van de regio waarin je haver teelt. Neem als voorbeeld kokosnoten. Die groeien hier ook niet. Hoe verder je naar het zuiden van de Europese Unie trekt, hoe minder goed haver presteert." Volgens de graanproducent is dat de voornaamste reden dat de teelt in onze regio's niet zo hard doorgroeit als verwacht.
