Het wereldwijde aanbod van koolzaad – en daarmee ook koolzaadolie – is zeer krap. En daar komt voorlopig geen verandering, zo lijkt het. De oogstramingen voor de Canadese oogst, ’s werelds grootste leverancier van koolzaad, zijn bedroevend. Het zorgt ervoor dat de noteringen voor koolzaad ongestoord blijven stijgen, ten opzichte van andere grondstoffen. Dwingt de krapte in koolzaad gebruikers op zoek te gaan naar alternatieve oliezaden?
Canada is wereldwijd de grootste leverancier van koolzaad en dit seizoen is het land ook de leverancier met de meeste problemen. Al sinds de start van het seizoen is het gortdroog in de prairieprovincies. Zo zijn Alberta en Saskatchewan doorgaans samen goed voor 80% van alle koolzaad en zomertarwe in Canada, maar juist die provincies zijn zwaar getroffen door de droogte. Slechts 18% van het koolzaad in Saskatchewan stond er goed voor. In Alberta was dat 33%. Statistics Canada verwacht dat de oogst voor seizoen 2021/2022 daardoor niet verder komt dan 14,7 miljoen ton, het laagste niveau in veertien jaar tijd.
Ongestoord blijven stijgen
Hoewel de verwachting is dat de koolzaadproductie in Oekraïne en Australië dit seizoen verbeterd, zal het bij lange na niet voldoende zijn om de tekorten in Canada te compenseren. Met andere woorden: de bevoorradingssituatie van koolzaad is wereldwijd behoorlijk krap én daar zal voorlopig geen verandering in komen. De teelt is immers steeds minder populair, onder meer door teelttechnische uitdagingen. Bovenstaande zorgt ervoor dat de prijs van koolzaad ook de komende maanden hoog blijft, in vergelijking tot andere oliehoudende zaden.
Terwijl de noteringen voor tarwe en maïs op de Matif af en toe voorzichtig een stapje omlaag doen, blijft koolzaad onverstoord stijgen. Donderdag 2 september 2021 sloot de notering op €574,25 per ton, levering in november. Een niveau ver boven het langjarig gemiddelde van €375 à €380 per ton. De notering voor februari noteert slechts een tientje lager. En de verwachting is dat daar voorlopig dus geen verandering in komt, onder meer vanwege de flink lagere oogstcijfers in Canada. Tegelijkertijd is de vraag naar plantaardige oliën gunstig. Het Amerikaanse landbouwministerie (USDA) verwacht dat de consumptie ervan wereldwijd met ruim 4% toeneemt. In de Europese Unie staat het verbruik van koolzaad momenteel op het hoogste niveau sinds 2017/2018.
Op zoek naar alternatieven
Hoge prijzen voor producten die onderling uitwisselbaar zijn, zoals oliezaden en plantaardige oliën, zorgen vaak voor een vernietiging van de vraag. Maar hoewel in de Europese Unie sprake is van vraaguitval voor koolzaad, is de mate waarin uitgewisseld kan worden mogelijk beperkt. De vraag naar koolzaad en koolzaadolie kan namelijk worden onderverdeeld in twee categorieën: voedsel en industrie. Die verhouding is in de Europese Unie – volgens het Amerikaanse ministerie van Landbouw – 25% voedsel en 75% industrie.
Aan de voedselkant is het gemakkelijker om over te schakelen op een andere oliesoort, bijvoorbeeld van koolzaadolie naar zonnebloemolie of palmolie. En dat gebeurt ook veelvuldig als de prijs van één product té hoog wordt. Gaat het om industrieel gebruik, dan is het moeilijker om over te stappen. Dit omdat het grootste deel van de olie gebruikt wordt voor biobrandstof en technische toepassingen. De Europese klimaatregels maken het maar beperkt mogelijk om over te schakelen op andere oliezaden. Koolzaadolie is namelijk beter voor het milieu dan bijvoorbeeld palmolie of sojaolie. Kijk alleen al naar de CO2-voetafdruk. Daardoor is de flexibiliteit van de consumptie van koolzaakolie beperkt, hoewel de prijzen hoog zijn.
