Een oorlog tussen Rusland en Oekraïne lijkt dichterbij te komen. De Russen hebben hun troepen aan de Oekraïense grens gemobiliseerd. Het is wachten totdat president Vladimir Poetin opdracht geeft om het land binnen te vallen, waarmee de graanschuur van Europa in Russische handen valt. De graanprijzen sorteren voor op een inval. De Nederlandse akkerbouwer Kees Huizinga die in Oekraïne boert, maakt zich zorgen over de situatie en schets de mogelijke gevolgen voor de granenmarkt.
Onder het mom van een militaire oefening heeft Poetin eind 2021 een groot leger richting de grens van Oekraïne gestuurd. Ondertussen zijn daar naar schatting ruim 120.000 Russische militairen gestationeerd, inclusief indrukwekkende oorlogsvoertuigen. Hoewel Poetin een invasie tot nu toe stellig ontkent, gaat de Westerse wereld ervan uit dat de Russen Oekraïne binnenkort binnenvallen. De Amerikaanse president Joe Biden sprak dit deze week hardop uit en voegde er in dezelfde adem aan toe dat Rusland dan stevige sancties kan verwachten, in de hoop dat Poetin terugdeinst.
Ook andere wereldleiders vermoeden dat Rusland andere bedoeling heeft met het militaire machtsvertoon. Of en wanneer Rusland tot inval overgaat, is koffiedik kijken. Bovendien heeft Rusland meerdere smaken. Willen ze heel Oekraïne inpikken, of 'slechts' delen van het land? Een oorlog - in welke vorm dan ook - is in elk geval een zeer realistisch scenario.
De graanschuur van Europa
Strategische gezien is Oekraïne zeer interessant, zeker in agrarisch opzicht. Het land beschikt over 40 miljoen hectare akkerbouwgrond, ongeveer 30% van het Europese areaal. De gewasopbrengsten per hectare zijn relatief laag, maar daarmee is de potentie tegelijkertijd groot. Het land is een grote graanproducent en produceert jaarlijks ruim 30 miljoen ton tarwe en bijna 40 miljoen ton maïs. Oekraïne wordt ook wel de graanschuur van Europa genoemd. De laatste jaren groeiden de onderlinge verstandshoudingen. Vorig jaar juli maakten de Europese Commissie en Oekraïne nog bekend een strategisch partnerschap inzake grondstoffen aan te gaan. Van Poetin is bekend dat hij erg gecharmeerd is van voedselproductie en de (onderhandelings)macht die dat wereldwijd met zich meebrengt. Zo investeert Rusland ook volop in de eigen melkvee- en varkenshouderij. Wanneer Rusland de Oekraïense landbouwproductie zich kan toe-eigenen, wordt hun macht op de agrarische markten alsmaar groter.
Hoewel Europa en de VS stoer dreigen met sancties, is de Europese afhankelijkheid van zowel Rusland als Oekraïne groot. Uiteraard op het gebied van gas (ongeveer tweederde van het gas dat in de Europese Unie wordt gebruikt komt uit Rusland), maar ook in granen. De gecombineerde tarwe-export van Rusland en Oekraïne is bijna een kwart van het wereldwijde totaal van 206,9 miljoen ton, zo is berekend door het Amerikaanse landbouwministerie (USDA). Hoe de tarweprijzen gaan reageren, moet blijken. Tijdens de annexatie van De Krim, in het voorjaar van 2014, stegen de tarweprijs op de Matif met zo'n 15% tot boven €200 per ton. Voor die tijd waren dat hoge prijzen. De markten anticiperen toen op een stagnatie van de goederenstroom uit de havens van de Zwarte Zee, maar uiteindelijk liep dat met een sisser af.
'Dreiging hakt er mentaal in'
Deze week zien we de graanprijzen na een daling weer oplopen, gevoed door de uitspraak van president Biden. De Matif steeg deze week €10 tot ruim €270 per ton. Ook de Amerikaanse granenmarkt plust. Bij een eventuele oorlog is het zeer aannemelijk dat de prijzen verder oplopen. Wat de gevolgen voor de agrarische markten dan concreet zijn, is lastig in te schatten. De Nederlandse landbouwraad in Oekraïne wil desgevraagd niets over de situatie kwijt, mede vanwege de veiligheidsrisico's die er zijn. De Nederlandse akkerbouwer Kees Huizinga, die al bijna twintig jaar met zijn bedrijf in Oekraïne zit, wil wel reageren en maakt zich zorgen. "Persoonlijk ben ik niet heel bang, gezien wij zo'n 600 kilometer van de grens zitten. Je merkt echter wel dat de dreiging bij de lokale bevolking er mentaal inhakt. Het is ook slecht voor dit land, want een oorlog stoot inversteerders af en maakt banken terughoudend."
Kees Huizinga
Huizinga denkt dat de granenexport alleen stilvalt, wanneer de Russen daadwerkelijk oprukken naar de zuidelijke havens bij de Zwarte Zee. Of dat ook gaat gebeuren, is volgens Huizinga enkel speculeren. "De graanoogst afgelopen jaar was goed, vooral van maïs. Als ik mij niet vergis, hadden we zelfs een recordoogst. Er zijn daarom grote voorraden, maar daarvan zijn ook al grote volumes verkocht." Wanneer de Oekraïense munt de Grivna door de onrust devalueert, gaan boeren op hun graan zitten, verwacht Huizinga. Dit omdat de graan in dollars wordt verhandeld. "Hopelijk valt het mee voor ons."
Zowel de gas- als tarweprijzen zijn in het afgelopen jaar al hard opgelopen en daarmee debet aan de snel opgelopen inflatie in veel landen. De Europese bevolking zit niet op een oorlog te wachten, waarbij gas en graan mogelijk kind van de rekening zijn en de inflatie nog verder oploopt. Net als de Oekraïense bevolking uiteraard met alle gevolgen van dien. Ook veel Russen voelen er weinig voor, zo schetsen internationale media. Poetin echter lijkt wél enthousiast en hij heeft de touwtjes in handen.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
