Recent vierde FrieslandCampina het 150-jarig bestaan. Een mooie mijlpaal voor de Nederlandse zuivelreus die door allerlei fusies tot stand is gekomen. Terugkijken en feestvieren is er niet al te veel bij, want de uitdagingen voor de toekomst zijn groot. Met een ontevreden boerenachterban en sterk teruglopende winsten. Wat betekent dit voor de toekomst?
Het jubileum is bepaald niet onopgemerkt gebleven. Van Nigeria en Vietnam tot Pakistan, overal stond het in de krant. Ook in eigen land was veel media-aandacht. Terecht. Jubileums zijn er immers om te vieren en anderhalf eeuw bedrijvigheid in de zuivel is niet niets. En hoewel er op het hoofdkantoor in Amersfoort groots werd uitgepakt, werd de vlag bij de circa 11.000 leden van coöperatie niet eensgezind gehesen. Het rommelt namelijk in de gelederen.
'Samen sterk'
Laten we echter bij het begin beginnen. Ruim 150 jaar geleden dus, toen onze boerenvoorvaderen besloten zich te verenigen middels coöperaties die voorlopers waren van het huidige FrieslandCampina. 'Samen staan we sterk en bereiken we vast meer', zo moeten ze toen gedacht hebben. Die tijd was vanzelfsprekend totaal anders dan nu. Het nu internationale zuivelconcern had toen nog een regionaal karakter. Veel Nederlanders hadden een paar koeien voor eigen consumptie, de melk die overbleef werd met paard en wagen of de fiets opgehaald en ging naar de fabriek. Heel gemoedelijk nog allemaal.
Na de Tweede Wereldoorlog kreeg de Nederlandse landbouwsector een totaal ander karakter. De bedrijven werden groter en de productievolumes namen in rap tempo toe als gevolg van de stimulerende overheidsmaatregelen. Zoveel mogelijk produceren was het devies, de hongerwinter zat immers nog vers in het geheugen.
Na verloop van tijd keerde de wal het schip. In de jaren '60 ontstonden boterbergen en een besef van marktwerking tussen vraag en aanbod. Deze vraag heeft FrieslandCampina al die jaren achtervolgd en speelt vandaag de dag nog steeds. De scheidslijn tussen te veel en te weinig melk is flinterdun. Ook in de toekomst zal die vraag blijven opspelen, hoewel FrieslandCampina maar wat graag uit de hoek van de commodity's wil kruipen en zich wil onderscheiden met beter renderende merkenzuivel.
Ontevreden achterban
De laatste grote fusie was in 2009 toen Friesland Foods en Campina. Toen ontstond FrieslandCampina dat hoort tot de top-10 grootste zuivelconcerns ter wereld. In eigen land staat FrieslandCampina best goed op de kaart. Nederlanders zijn doorgaans trots op 'onze' kazen en koeien. En met sterke merken als Chocomel, Fristi, Optimel en Milner zijn velen vertrouwd. Van buiten ziet het er gelikt uit, maar binnenin de coöperatie is het niet allemaal koek en ei.
De leden-melkveehouders van de coöperatie zijn gezamenlijk eigenaar van het concern, maar afgelopen jaren heeft trots plaatsgemaakt voor ergernis en onvrede. Honderden melkveehouders zijn overgestapt naar andere - vaak particuliere - melkverwerkers en de exodus lijkt nog niet gestopt. Toevallig heeft Erwin Wunnekink vandaag te kennen gegeven af te treden als voorzitter van de ledenraad van FrieslandCampina, hoewel hij pas drie maanden actief was. Kort geleden vertrok ook al een ander prominent bestuurslid. Het botert niet in de ledenraad. De verschillen van inzicht over de koers is groot en men verdraagt elkaar slecht.
De ergernis gaat niet om de melkprijs. De irritatie zit veel dieper en is bovendien complex. Boeren hebben het gevoel dat ze de grip op hun coöperatie zijn kwijtgeraakt. Individuele leden voelen zich niet gehoord. Het concern staat te veel van hun af. De top op het hoofdkantoor in Amersfoort weet te weinig van zuivel. Enzovoorts. De komende tijd zal er heel wat moeten worden gelijmd in de gelederen van de coöperatie om het fundament intact te houden.
Waar zit het probleem?
De problemen zijn complex. Onder meer de financiële structuur van de coöperatie is een heikel punt. Wanneer veel boeren stoppen of vertrekken, verdwijnt ook het eigen vermogen. Ook de melkstromen die FrieslandCampina afgelopen jaren heeft geïntroduceerd, met als doel beter op afzetmarkten in te kunnen spelen, staan ter discussie. De veelbesproken PlanetProof-zuivel moet milieu bewuste consumenten aanspreken en staat symbool voor de groene koers die CEO Hein Schumacher voor ogen heeft. Dat FrieslandCampina innoveert is natuurlijk goed, maar die groene koers wordt niet door iedereen gepruimd.
Na anderhalf eeuw geschiedenis kan FrieslandCampina bestempeld worden als een log schip, waarop de containers niet recht in lijn staan. En wat er anders is dan pakweg honderd jaar geleden? De maatschappij is mondiger geworden en boeren ook. De lijntjes tussen de leden zijn kort. In allerlei app-groepjes weten mensen elkaar te vinden en gaan verhalen soms een eigen leven leiden.
De glans is er vanaf
Hoe houdbaar FrieslandCampina is en in het verlengde daarvan het coöperatieve model? Het zuivelconcern schrijft nog steeds winstcijfers, zij het fors minder dan voorheen. De glans is er vanaf na alles wat er de afgelopen tijd de revue passeerde. Het draagvlak onder de leden ontbreekt en dat is nou juist cruciaal voor een coöperatie.
Eind vorig jaar is een grote reorganisatie aangekondigd, waarbij honderden medewerkers ontslag kregen. Wellicht is het antwoord dat FrieslandCampina beter af is wanneer de omvang van de coöperatie slinkt. Zowel qua medewerkers als de hoeveelheid melk. Al jarenlang is er immers teveel melk die verwerkt moet worden tot niet renderende bulkzuivel. Naar schatting zo'n 20% van de 10 miljard kilo melkaanvoer per jaar.
Mogelijk dat de uitstroom dit jaar nog groter wordt dan voorgaande jaren. Voor 1 oktober moeten vertrekkende leden zich gemeld hebben. Geluiden doen de ronde een overweldigend aantal leden overweegt om dit jaar te vertrekken. Concurrenten zijn zich hiervan bewust en hebben de rode loper al uitgelegd. Jubileumjaar 2021 loopt bepaald niet vlekkeloos en het jaar is nog niet om.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
