De Nederlandse linkse politiek keert zich hard tegen supermarkten vanwege graaiflatie. Ze zouden hun prijzen veel meer hebben verhoogd dan de inflatie rechtvaardigt. In Frankrijk waren supermarkten tot einde vorig jaar ook de 'boeven' in het spel rond voedselinflatie. Maar in het land van de liberale president Emmanuel Macron keerde het tij. Bedrijven als Danone, Nestlé en Unilever hebben de wettelijke plicht gekregen om producten in prijs te verlagen. Hoe kunnen die twee dader-beelden zo uit elkaar lopen?
Graaien dankzij de hoge inflatie is een thema dat met name speelt rond je dagelijkse boodschappen. Volgens de Socialistische Partij zijn supermarkten de grote graaiers. Ook GroenLinks blijkt dat te denken: voorman Jesse Klaver pakte Albert Heijn tijdens een overleg van het bedrijf met Kamerleden keihard aan. De SP is gisteren gestart met een harde naming & shaming campagne tegen de supermarkten. Albert Heijn is de gebeten hond. Vice-premier en minister van Financiën Kaag probeerde de campagne met woorden in de Tweede Kamer te dempen, maar slaagde daar niet in. In Frankrijk wees begin dit jaar Lidl-inkoopbaas Michel Biero de overheid op iets geks.
Goedkoop mandje
Supermarkten moesten het Franse publiek een mandje betaalbare boodschappenleveren, vond de regering. Dat vond ook Biero, maar hij wees erop dat de verwerkende industrie dan wel mee moet doen. Biero overtuigde de regering in Parijs ervan dat die te gemakkelijk hun prijzen kunnen verhogen, omdat supers nu eenmaal niet van lege schappen houden en Frankrijk een wet had ingevoerd die supermarkten dwong hun prijzen te accepteren. In een paar maanden keerde hij het pleit. Niet de supermarkten maar de verwerkende industrie is in de beeldvorming nu de boeman omdat bedrijven als Danone, Lactalis, Nestlé en Unilever hun marge niet inzetten om het publiek te helpen boodschappen betaalbaar te houden. Onderstaande grafiek met de marges van de verwerkende industrie in blauw (opgesteld door Eurcommerce, de koepel van Europese winkelorganisaties) suggereert dat ze dat beter kunnen dan supermarkten.
Het nieuws verspreidt zich buiten Frankrijk.: nu.nl en de Financial Times melden eind vorige week dat de Franse overheid de verwerkers in plaats van de supers aanpakt. Wettelijk zelfs.
Beleggers
Daar zit best een logica achter. Zoals de grafiek laat zien, verdienen verwerkers meer voor belastingen (hun 'operating margin') dan supermarkten. Tegelijk is het weer waar dat juist Nederlandse supermarkten bijvoorbeeld de Belgische detailhandel voor voedsel hebben uitgemergeld. Er valt bijna geen geld meer te verdienen aan het verkopen van boodschappen in België. Ze hebben daar alle marge weg gesloopt uit hun eigen activiteit en geven die door aan de consument. Wie zo zaken doet met de concurrentie, heeft lage inkoopprijzen nodig. De SP zou daar heel tevreden over mogen zijn. Voor ons als consumenten is dat immers fijn. De verwerkers hebben echter te maken met aandeelhouders die dreigen de bedrijven van de hand te doen als ze onvoldoende naar hun verwachtingen presteren; fabrikanten houden er dus niet van om hun marges te verlagen. Dat ontdekten zowel Danone als Unilever toen beide bedrijven volgens beleggers té duurzaam gingen doen.
Te veel geld en te lage rente
In een podcast van het Financieele Dagblad wordt gesuggereerd dat de problemen met graaien vooral worden veroorzaakt door overheden die ook na corona nog altijd te veel geld bij laten drukken en de rente niet of veel te traag verhogen. Dat doen ze uit angst voor een inzakkende economie. Maar bedrijven nemen daardoor het zekere voor het onzekere en verhogen hun prijzen. Het geld is immers in omloop en moet zich verdelen over de economie. Dat klinkt logisch en lijkt in te gaan tegen het gedrag van Nederlandse supermarktorganisaties in de Belgische markt. Daar zijn ze uit op groei (marktaandeel) ten koste van marge. In feite surfen ze op een zieke economie waarin ze groei kunnen najagen omdat geld te goedkoop is en ze het niet hoeven te laten renderen.
Wat de waarheid ook mag zijn, het is bijzonder dat de inkoopbaas van de Duitse discounter Lidl de Franse overheid binnen enkele maanden zover heeft gekregen dat ze bedrijven als Unilever en Danone wettelijk verplicht om hun prijzen te verlagen. En ze doen het nog ook zonder te protesteren dat de wet niet oneerlijk is. De supermarktorganisaties in Frankrijk kunnen tevreden zijn, want ze hoeven alleen maar de prijsverlagingen van de Unilevers en Danone's door te geven aan hun klanten. Onderwijl denken Nederlanders dat supermarkten boeven zijn en Fransen dat je de Unilevers en Danone's moet uitkleden. De SP stelt in feite voor de supermarkten via harde en opruiende shaming uit te kleden zoals dat in Frankrijk wettelijk gebeurt met de verwerkers. Toch lijkt het er echt op dat er bij de supers niet veel te halen valt.
Gekke vraag
Een gekke vraag misschien. Stel dat de grote retailketens hun deuren sluiten omdat de wet of shaming hen verplicht met verlies te draaien, waar moeten we dan boodschappen doen? En diezelfde vraag geldt uiteindelijk ook voor de verwerkers: als zij te weinig verdienen, waarom zouden ze hun fabrieken dan laten draaien voor klanten die hun spullen niet kunnen betalen? Toch beweegt de markt misschien wel langzaam die ondenkbare kant op omdat er te veel geld in omloop is en de politiek ertoe neigt de problemen aan de verkeerde kant van de economie te willen aanpakken. De rente moet omhoog en de staatsuitgaven omlaag. Dat zal ertoe leiden dat we minder kunnen kopen, maar het zal niet veel duurder worden. Dat is duurzaam en niet duurder, precies zoals we het in de EU willen.
Dit artikel maakt deel uit van de contentsamenwerking tussen Foodbusiness en Foodlog.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
