Sinds het begin van dit jaar telt de Europese muntunie 20 deelnemende landen. Op 1 januari om 00:00 voerde Kroatië de euro in. 'Doet Kroatië er nou goed aan de euro in te voeren?' is een vraag die ik de laatste dagen veelvuldig heb gekregen.
Misschien omdat mensen, aan de hand van mijn achternaam, denken dat ik uit Kroatië kom. Is niet zo maar ik kom wel uit de buurt, namelijk het naburige Bosnië-Herzegovina (waar de nationale munt, de Bosnische mark, overigens sinds de invoering ervan in de jaren negentig, stevig gekoppeld is aan de euro en de koers geen cent verandert). Ik begrijp de vraag, maar zeg er meteen bij dat die vraag eigenlijk nergens op slaat. De EU-regels schrijven namelijk voor dat elk EU-land verplicht is de euro in te voeren zodra het aan de vijf criteria voldoet.
Die criteria hebben betrekking tot de hoogte van de inflatie (mag maximaal 1,5% boven het gemiddelde van de drie best-presterende lidstaten liggen), overheidsfinanciën (het land mag niet op het begrotingsstrafbankje van de EU liggen en de schuld en begrotingstekort moeten een beetje acceptabel zijn), de langetermijnrente (mag niet meer dan 2% hoger liggen dan de gemiddelde langetermijnrente in de drie lidstaten met de laagste inflatie) en de wisselkoers (de nationale munt moet twee jaar lang in het Europees Wisselkoersmechanisme II, een soort monetaire wachtkamer dus, doorgebracht hebben. Daarbij moest de koers tegenover de euro twee jaar lang binnen de voorgeschreven bandbreedte liggen). De vijfde voorwaarde is dat het wettelijk geregeld moet zijn dat de centrale bank onafhankelijk is.
Keuze euro geen recht maar een plicht
De Europese Commissie gaat elk jaar na hoe de EU-landen zonder de euro op de genoemde terreinen scoren. Zodra Brussel concludeert dat je als een euroloos EU-land aan de bovenstaande voorwaarden voldoet, is de invoering van de euro geen keuze of recht, maar een plicht. Alleen Denemarken heeft voor zichzelf het recht bedongen ook in dat geval niet mee te hoeven doen.
Zoals zo vaak zijn er echter ook wegen om die EU-regels heen. Je bent dus als EU-land verplicht de euro in te voeren zodra je aan alle vijf criteria voldoet maar als je, om welke reden dan ook de euro niet ziet zitten, dan kun je er als land natuurlijk voor zorgen dat je met opzet niet aan álle criteria voldoet. En dat is wat bijvoorbeeld Polen en Zweden doen.
Beide landen weigeren hun nationale munt in de eerdergenoemde monetaire wachtkamer plaats te laten nemen. Strikt genomen is het maar de vraag of dat mag, maar het is zo'n grijs gebied, dat Brussel dat gedoogt. Het gevolg is wel dat je als land, in dit geval Polen of Zweden, natuurlijk per definitie niet voldoet aan de criteria. In het geval van Zweden is het ook nog zo dat in de wet op de centrale bank enkele bepalingen opgenomen zijn, die erop neer komen dat de centrale bank niet expliciet onafhankelijk is.
Nationale trots van een euroland
Kroatië maakte geen gebruik van die de facto ontsnappingsmogelijkheid. Enerzijds omdat het voor een klein land aantrekkelijker is zich te voegen in een groter geheel. Anderzijds omdat het ook een soort nationale trots is om te laten zien dat je binnen enkele decennia, nadat je een centraal aangestuurde economie ingeruild hebt voor een vrijemarkteconomie, voldoet aan alle voorwaarden om een euroland te worden. Kroatië is nog maar tien jaar geleden een EU-land geworden.
Hoe de Kroaten zelf dit nieuwe monetaire hoofdstuk van het land beoordelen, dat moet nog blijken. Als ik de lokale media aldaar de eerste dagen sinds de invoering doorblader, dan zie ik een bekend klaagzang: bij de omrekening van de prijzen naar de euro, wordt er wel erg vaak te ruim naar boven afgerond.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
