De inflatie heeft een flinke duikvlucht gemaakt. Het consumentenprijsindexcijfer (CPI) kwam volgens het CBS over september uit op 0,2%. Volgens de HICP, waarmee de inflatie binnen de EU wordt vergeleken, is er met -0,3% zelfs sprake van deflatie. Alleen is hier door een nieuwe rekenmethode van het statistiekbureau sprake van een vertekend beeld. Hoe hoog is de inflatie nu echt? En welke kant gaat het op met de voedselprijsinflatie?
De sterke daling van de inflatie is vooral een kunstmatig effect als gevolg van de (inmiddels vervangen) oude CBS-methode om energieprijzen te meten, zo legt de Rabobank uit in de jongste inflatiemonitor. In juni is het CBS overgestapt op een nieuwe berekening waarbij het gemiddelde wordt genomen van de werkelijke energierekeningen. Daarvoor werd alleen uitgegaan van de huidige energietarieven. "Het ging pas mis toen de gasprijzen in de tweede helft van 2021 opliepen als gevolg van slecht gevulde gasvoorraden in Europa. Na de Russische inval in Oekraïne in februari 2022 en de daaropvolgende boycot van Russisch gas stegen de energieprijzen nog veel harder. Het gevolg van de sterke stijging van de energieprijzen was dat de energieprijsinflatie veel harder opliep dan wat huishoudens met langlopende energiecontracten daadwerkelijk merkten in hun maandlasten", aldus de bank in de inflatiemonitor.
Deze methodebreuk heeft geen implicaties voor de totale gemeten inflatie vanaf midden 2021 – de periode net voordat de prijzen van energie sterk begonnen op te lopen – tot en met mei 2023 volgens de bank. "Wel blijven er vanwege de breuk tot juni 2024 soms eigenaardige uitschieters in het maandelijkse inflatiecijfer zitten. Dit is het geval voor september."
Gemiddelde energierekening gestegen en niet gedaald
Volgens de officiële statistieken zouden huishoudens hun energierekening in september fors moeten hebben zien dalen met 38% (ten opzichte van een jaar geleden). De Rabobank heeft dit teruggerekend en ziet juist een stijging van de gemiddelde energierekening van huishoudens met ruim 20%.
"Op basis van het officiële inflatiecijfer voor september kan de indruk ontstaan dat Nederland de inflatiecrisis achter zich heeft gelaten", aldus de bank. "Maar in de praktijk ervaren huishoudens over de brede linie nog steeds dat producten en diensten flink duurder zijn geworden ten opzichte van een jaar geleden." Waar de officiële statistieken een inflatiecijfer van -0,3% (HICP) laten zien voor september, ligt het door Rabobank berekende alternatieve inflatiecijfer (waarbij de inflatiecijfers van voor juni 2023 volgens de HICP ook opnieuw zijn berekend volgens de nieuwe methode) op maar liefst 8,8%.
Rabobank verwacht dat de gemiddelde inflatie dit jaar volgens de officiële statistieken uitkomt op gemiddeld 4,5% (HICP), maar volgens haar alternatieve inflatiestatistiek is dat 9,7%. In 2024 liggen de cijfers dichter bij elkaar, 2,7% volgens de officiële cijfers en 2,4% volgens de alternatieve cijfers.
De kerninflatie (zonder voedsel en energie) is in september gedaald van 7% in augustus naar 5,1% in september. Rabobank verwacht niet dat deze daling de komende maanden zal doorzetten. De kerninflatie komt in haar prognoses uit op gemiddeld 6,7% in 2023 en zal pas in de tweede helft van 2024 onder de 3% duiken.
Voedselprijsinflatie daalt komende maanden snel
De voedselprijsinflatie was in september 10%. In februari van dit jaar was dat nog meer dan 15%. De bank had eigenlijk verwacht dat de voedselprijsinflatie deze zomer al (iets) onder de 10% zou komen en verwacht dat deze de komende maanden snel zal dalen. Over heel 2023 komt de voedselinflatie naar verwachting nog uit op gemiddeld 11,3%, maar voor 2024 gaat de bank uit van 1,2%.
Dit betekent niet dat de prijzen in de supermarkten ook dalen. "Een eventuele prijsdaling zal bij lange na niet zo groot zijn als de stijging ooit geweest is", licht Sebastiaan Schreijen, specialist Consumer Foods bij Rabobank, desgevraagd toe. "Het is belangrijk om te onthouden dat naast duurdere grondstoffen en energie, heel veel andere kostenposten, zoals arbeid, huur, rente en dergelijke, ondertussen ook op een structureel hoger niveau liggen." Vorig jaar stegen de consumentenprijzen in het vierde kwartaal met ruim 5%, geeft Rabobank in de inflatiemonitor aan. Zelfs als het prijsniveau in de supermarkt de komende maanden gelijk blijft, zal het inflatiecijfer volgens de bank snel verder dalen naar zo'n 4% tot 5% rond de jaarwisseling.
Het gemiddelde prijspeil in de Nederlandse supermarkten daalde sinds eind augustus met 0,1%-punt. De prijsontwikkeling verschilt per categorie. Toetjes (zonder zuivel), zout en bolletjes stegen in prijs met zo'n 1% tot 2%. Met dank aan de start van het oogstseizoen stonden daar prijsdalingen van bijvoorbeeld consumptieaardappelen en uien tegenover. Ook komkommers en peren werden iets goedkoper in de supermarkt, aldus de bank. De meeste prijzen bleven echter bijna gelijk aan een maand eerder. De bank ziet één categorie waar op jaarbasis een duidelijke prijsdaling te zien is: bij margarine, een half jaar geleden nog de categorie met de hoogste jaar-op-jaar prijsstijging van circa 30%.
"Binnen categorieën zie je dat producten waarvan het grondstofcompenent een belangrijk deel is van kosten en waarvan de grondstofprijs redelijk transparant is, bijvoorbeeld omdat er een notering is, het eerst in prijs omhooggaan en ook weer het eerst in prijs dalen", aldus Schreijen. "Bij samengestelde producten met meer grondstoffen, die ook niet altijd even transparant zijn, hebben we gezien dat het lastig is voor fabrikanten om de prijs te verhogen. Sommige producten gaan nog steeds in prijs omhoog." Van extreme prijsstijgingen of dalingen is momenteel geen sprake. Schreijen: "De hardste dalers gaan rond de 2% omlaag ten opzichte van vier weken geleden en de hardste stijgers rond 2% omhoog."
Voedsel volgt met vertraging de ontwikkeling van inflatie. "Gemiddeld zit er tussen de zes en twaalf maanden tussen de prijsstijging van energie en grondstoffen en de consumentenprijs. Doordat heel veel input onder contract stond, zorgde dat voor prijsdemping. Nu zie je het omgekeerde", aldus de specialist Consumer Foods.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
