Tijdens de recente HAS Food Experience in Den Bosch hebben honderden studenten ons laten zien hoe je in kan spelen op de belangrijkste duurzame ontwikkelingen in de foodsector. In dit artikel zetten we de vijf dominante duurzaamheidstrends voor de komende jaren op een rij en laten we je zien welke kansen deze trends bieden.
Ieder jaar organiseert HAS Hogeschool de zogenaamde 'Food Experience'. Honderden vierdejaarsstudenten van agrifood-opleidingen presenteren op het event hun eindopdrachten. Rabobank is al jaren partner en leverde ook dit jaar leden voor de vakjury. De Food Experience is namelijk een serieuze competitie. In vijf categorieën doen bijna honderd werkgroepen mee, die concrete producten en diensten voor de bedrijven in de agrifood-keten hebben ontwikkeld, of de basis hebben gelegd voor de start van hun eigen onderneming.
De jury kiest uit deze deelnemers een winnaar per categorie op basis van diverse criteria: voedselkennis, concept- en systeemdenken, creativiteit, ondernemerschap, wijze van presenteren en de WOW-factor. Vooral dit laatste kan doorslaggevend zijn, want het niveau is hoog en de verschillen in de top zijn klein. Winnaars krijgen, naast eeuwige roem, vanuit de diverse betrokken partners verdere ondersteuning om zichzelf of hun ideeën verder te ontwikkelen. De categorieën zijn ingedeeld op basis van vijf belangrijke duurzame trends voor de voedselketen richting 2030. Deze trends zijn:
In de volgende paragrafen gaan we verder in op de vijf trends. We bekijken ze vanuit een Rabobank-perspectief, leggen uit waarom ze cruciaal zijn voor verdere verduurzaming van de voedselketen en laten zien welke kansen ze bieden. Ook staan we per trend stil bij elke HAS-winnaar.
Alternatieve eiwitten
De wereldpopulatie groeit en de druk op het voedselsysteem neemt toe. Het verduurzamen van de voedselproductie is nodig. Voor het bedrijfsleven biedt dit kansen, maar het vraagt een omschakeling in de manier waarop we produceren, consumeren en samenwerken. Eén van de transities die kan bijdragen aan een duurzamer voedselsysteem is de eiwittransitie. De vraag naar eiwitten zal de komende jaren wereldwijd structureel toenemen. Als we deze vraag alleen invullen met dierlijke eiwitten, leidt dit tot de nodige uitdagingen, waaronder de flinke belasting van ons klimaat door vlees- en zuivelproductie.
Dit kunnen we veranderen door:
1. De ontwikkeling van duurzame alternatieve eiwitten;
2. Verduurzaming van productie van dierlijke eiwitten;
3. De verandering naar een meer plantaardig dieet.
Maar, de sleutel tot succes is innovatie en samenwerking. Investeringen in alternatieve eiwitten zijn enorm, met wereldwijd zo'n $3 miljard in 2021. Dit is een groei van 75% vergeleken met het jaar ervoor. We zien vooral veel investeringen in vlees- en zuivelvervangers. Deze zijn interessant, omdat het hen de kans biedt het vleesschap in te stappen met eigen merkproducten. Daarbij biedt het de mogelijkheid tot het verduurzamen van het portfolio, en dan vooral het terugdringen van broeikasgassen. Ook vleesproducenten stappen in alternatieve eiwitten: 'hun' stuk van het bord willen ze behouden.
Voor vlees- of foodbedrijven kan samenwerken met start-ups interessant zijn. Ze laten het innoveren aan start-ups over en leveren zelf productiecapaciteit en distributiekracht. Als je hier ook nog de expertise van de teler aan toevoegt, heb je een ketensamenwerking. Bepaal samen doelen en maak een plan.
De winnaar: DITTO
Tijdens de Food Experience was Nienke Faas met het concept DITTO de grote winnaar in deze categorie. Ditto maakt 'hybride' worsten (een deel vlees en een deel plantaardig) met een uitgesproken smaak die mannen onbewust helpt hun vleesconsumptie te verminderen zonder de eetbeleving kwijt te raken.
Gezondheid van lichaam en geest
Het thema 'gezonde voeding' is belangrijk. Enerzijds is er in de opkomende economieën een structureel tekort aan goede voeding. Wereldwijd lijden hierdoor zo'n 800 miljoen mensen honger. Anderzijds zien we in het Westen het tegenovergestelde, namelijk te veel aanbod van voedsel, waardoor we structureel veel calorieën binnenkrijgen. Ziektebeelden die horen bij een verkeerde voedselinname nemen flink toe. Dit heeft een maatschappelijke impact en overheden hebben hier meer aandacht voor. Ook de consument wordt gevoeliger voor de relatie tussen voeding en gezondheid.
Mensen gezonder laten eten vraagt echter meer dan het terugdringen van suiker, zout of verkeerde vetten. Om een gedragsverandering voor elkaar te krijgen is een groter plan nodig. Sturen op prijs door middel van subsidies of accijnzen kan één van de maatregelen zijn. Maar er zal bijvoorbeeld ook gekeken moeten worden naar nudging, front-of-pack labels, persoonlijke voedingsadviezen, formuleringseisen en misschien zelfs een verbod op bepaalde ongezonde producten. Uiteindelijk is dit een gezamenlijk belang van de voedselketen, gezondheidszorg en maatschappij en roepen we de voeding- en zorgsector ook op om meer samen te werken in het realiseren van een gezondere voedselomgeving.
De winnaar: Chefke
Tijdens de Food Experience was het concept Chefke van Silke van Boxtel de grote winnaar in de categorie 'Gezondheid van lichaam en geest'. De maaltijdpakketten van Chefke komen in een vrolijke verpakking en helpen gezinnen met een lager inkomen en gezondheidsproblemen op een makkelijke manier gezonder te eten.
Duurzamere voedselsystemen
Verduurzaming van ons voedselproductiesysteem is belangrijk, zoals we al aangaven. In Nederland kan je onder andere denken aan het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, de belasting van grond- en oppervlaktewater met nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen, en de invloed op de biodiversiteit. In onze land- en tuinbouwvisie 2030 schetst Rabobank de uitdagingen voor het verduurzamen van de agrifoodsector. Er moet een afweging gemaakt worden tussen economisch belang, het borgen van de voedselvoorziening en doelstellingen met betrekking tot het milieu, klimaat en biodiversiteit. Om de juiste balans in te vinden zijn zes transities cruciaal. Deze geven komende jaren richting aan duurzame veranderingen in de land- en tuinbouw.
De belangrijkste transities in agrifood zijn:
De winnaar: Onze Markt
Tijdens de Food Experience was het concept Onze Markt van Hester Schilt de grote winnaar van deze categorie. Onze Markt is een nieuw coöperatief merk en heeft als missie om een eerlijke voedselketen te creëren en boeren een eerlijke prijs te betalen.
Unwaste: tegengaan van verspilling
Het tegengaan van voedselverspilling gaat om veel voedsel, veel geld en de rentabiliteit van bedrijven in de keten. Wereldwijd wordt een derde deel van het geproduceerde voedsel verspild. Theoretisch gezien is dat ongeveer vier keer de hoeveelheid die nodig is om alle honger in de wereld op te lossen. In de Europese Unie gaat bij consumenten voor €30 miljard aan voedsel verloren en nog eens €60 miljard in het productieproces. Dit geldt vooral voor bederfelijke voedingsmiddelen. In Nederland gooien we ongeveer een kwart weg, dat is goed voor zo'n 105 tot wel 152 kilo per inwoner.
Internationaal zijn grote verschillen in de oorzaak van verspilling. In grotere economieën gaat het meeste voedsel verloren in de fase van distributie en consumptie. In opkomende economieën gaat het meeste voedsel verloren tijdens productie, oogst en opslag. Daar bereikt onvoldoende voedsel de consument. In de westerse wereld bereikt juist ruim voldoende voedsel de consument. En die kan het zich vaak makkelijker veroorloven om voedsel weg te gooien. Sowieso speelt in de westerse wereld de vraag wat 'verspilling' is. Als bijvoorbeeld restproducten van de aardappelverwerking worden gebruikt als veevoer, dan belanden die kilo's niet direct in de maag van de consument, maar is dat dan alsnog verspilling?
Om voedselverspilling een halt toe te roepen, is Rabobank oprichter en partner van stichting Samen tegen Voedselverspilling. Samen met diverse ketenpartners, van productiebedrijven tot retail, overheid en onderwijs, werken we aan oplossingen die voedselverspilling moeten tegen gaan.
De winnaar: Coffee Reborn
Tijdens de Food Experience was het concept Phoenix coffee Reborn van Steef Kunnen de grote winnaar in de categorie Unwaste. Steef bedacht een luxe chocoladeconcept waarbij gedroogde koffiedrab een van de ingrediënten is.
Betekenisvolle, sociale innovatie
In een steeds sneller veranderende voedselketen staat de positie van dier en mens onder druk. Naast de noodzaak om dierenwelzijn in brede zin te verhogen, is het noodzakelijk om positieve verandering teweeg te brengen voor de mens in de voedselproductie. Van de boer tot de arbeidsmigranten en de flexbezorgers: Iedereen verdient het om mee te doen, te groeien en waardevol te zijn. Meer dan ooit hebben we elkaar nodig. Via onder andere lokale sponsor- en partnerprojecten, denk aan initiatieven als Boeren voor Buren of Samen Gezond aan Tafel, maar ook via onze impactfinancier Rabo Foundation, werken we aan blijvende positieve verandering: economisch, sociaal én ecologisch. Iedere dag brengen we ons ideaal dichterbij: een eerlijke en duurzame maatschappij waarin iedereen kan meedoen.
De winnaar: Open Up bier
In deze uitdagende categorie van de Food Experience was Open Up van Duifje van Dugteren de winnaar. Open Up is een drankje en spel ineen waarmee je het gesprek kan openen over onderwerpen als seksualiteit, seks en gender. En hoewel de bierflesjes van buiten allemaal anders zijn, is bij allemaal binnenkant hetzelfde.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
