Begonnen met drie kamelen in 2006, worden er nu meer dan honderd kamelen gehouden bij Kamelenmelkerij Smits, op steenworp afstand van Den Bosch. Het is de enige professionele kamelenmelkerij in Europa. De (rauwe) melk vindt behalve in Nederland aftrek in onder meer Frankrijk en Engeland. Kamelen oefenen ook aantrekkingskracht uit op binnen- en buitenlandse toeristen die activiteiten kunnen doen op de boerderij, zoals kalfjes voeren of kamelenmelkpannekoeken bakken. Ook worden er bedrijfsuitjes georganiseerd en is er een vergaderruimte.
Dorieke Goodijk, sinds 2011 betrokken bij het bedrijf dat haar man Frank Smits begon, vindt het pionieren heerlijk. Door alle regelgeving gaat het echter allemaal niet vanzelf. "Ik vraag me af of, als ik niet in het verleden bij het ministerie en de provincie had gewerkt, we de weg wel hadden weten te vinden in alle wet- en regelgeving, en vraag me af of we dan nog hadden bestaan."
Wat is de doelgroep voor kamelenmelk?
"Er komen hier heel veel klanten die lichamelijke klachten hebben. Uit Nederland maar ook uit Duitsland, Frankrijk en België. Kamelenmelk wordt bijvoorbeeld gedronken door kinderen met een koemelkallergie of een verlaagde weerstand. Mensen ervaren ook een goede werking tegen eczeem en psoriasis of verstoppingen. Er zitten zoveel voedingsstoffen in kamelenmelk, de positieve eigenschappen van veel daarvan zijn nog niet eens onderzocht. Bijvoorbeeld lactoferrine, een stof die nu synthetisch geproduceerd wordt omdat mensen met longcovid daar baat bij lijken te hebben, zit volop in kamelenmelk. We exporteren en verkopen ook veel via de webshop. We kunnen zelf melk direct invriezen naar min 18 graden en dan is de melk een jaar houdbaar. In samenwerking met Ikwileerlijkezuivel.nl, die een poederfabriek heeft overgenomen in Ommen, verpoederen we ook melk. Die kamelenmelkpoeder gaat de hele wereld over."
In Europa zijn jullie de enige kamelenmelkerij, hebben jullie wel directe concurrenten?
"Als je kamelenmelk in winkels ziet liggen is dat vaak onze melk, meestal rauwe melk, maar soms op verzoek gepasteuriseerd. De enige die ook gepasteuriseerde kamelenmelk op de Nederlandse markt verkoopt, is Camelicious, een grootschalige kamelenmelkerij uit Dubai van de koninklijke familie. Die verkopen in Europa hun melk net iets goedkoper dan onze melk. Wat wij proberen te communiceren is dat wij voldoen aan alle Europese wetgeving rondom productieproces en productkwaliteit en enorm inzetten op dierwelzijn, maar je hebt uiteraard genoeg mensen die gewoon het goedkoopste product willen. In Engeland kan een van onze retailers via Camelicious melk goedkoper aanbieden; dat geeft uitdagingen om duidelijk te maken waarom ons product beter is. Dat is met name omdat het rauwe melk is die niet behandeld is (wel ingevroren red.) daar kiezen de klanten graag voor. Daarnaast hebben we in Europa een vaste klantenkring die steeds bij ons terugkomt, omdat ze de voordelen van onze kamelenmelk zelf ondervinden."
Hoe gaat het melken, ik neem aan dat een standaard melkrobot niet geschikt is?
Lacht: "We wachten nog steeds op de eerste kamelenmelkrobot van Lely of DeLaval. Ons huidige melksysteem hebben we zelf ontwikkeld. We melken de kamelen twee keer per dag met de kalfjes erbij. We melken 3 liter per keer en daarna drinken de kalfjes de rest van de melk bij hun moeders. We denken dat het ongeveer de helft is. We weten van de kamelenmelkerij in Dubai dat ze daar 12 tot 15 liter per dag melken, maar die houden de kalveren er tijdens het melken niet bij en ze gebruiken middelen die wij niet mogen, maar ook niet willen gebruiken. Wij vinden dit systeem met de kalfjes erbij het meest natuurlijke. Als ze dicht bij elkaar zijn en elkaar zien blijft de kameel melk geven."
Melkveebedrijven die rauwe melk verkopen moeten in 2025 aan strengere regels voldoen, is dat terecht?
"Melkveebedrijven mochten eerst alleen rauwe melk in de melktap of uit de melktank verkopen en die regels zijn iets meer verruimd. Maar ze krijgen nu te maken met dezelfde richtlijnen waar wij al langer aan moeten voldoen, namelijk extra melkmonsters nemen om bijvoorbeeld afwezigheid van STEC (Shiga toxin-producerende Escherichia coli) aan te tonen. Wat je niet wilt, is dat mensen ziek worden van rauwe melk. Omdat ze die bijvoorbeeld zelf niet goed koken, dus we willen alles op topniveau doen, zodat de dieren gezond zijn en de melk ook veilig is. De verplichte controles gaan melkveebedrijven die rauwe melk verkopen meer kosten. Ik snap dat het voor sommige een bottleneck is, omdat deze kosten niet met de huidige melkprijs aan de tap opgebracht kunnen worden. Je kan het ook zien als goede bewustwording dat de rauwe koemelk veel meer waard mag zijn dan de euro die er nu vaak voor gevraagd wordt per liter, omdat het zo veel goede eigenschappen heeft. In Amerika is een grote raw milk movement waarin mensen de voordelen van rauwe melk duidelijk merken. Eigenlijk zouden melkveehouders minstens €2 of €3 per liter moeten kunnen vragen. Onze melk kost bijvoorbeeld €12 per liter."
Jullie hebben ook een toerismetak wat is de omzetverdeling?
"Dat verschilt per jaar. In de coronaperiode hadden we alleen de melkinkomsten, omdat er geen bezoekers mochten komen. In andere jaren dekken bijvoorbeeld de hengsten niet goed, en hebben we veel minder kalfjes en dus minder melk. Over het algemeen is de verhouding dat 60% van de inkomsten uit melk komen. We bieden allerlei soorten excursies en programma's aan voor verschillende doelgroepen: niemand komt 'zomaar gratis' even kamelen kijken. Busbedrijven vinden een safari met lunch een heel leuk uitje, maar we houden ook kinderfeestjes voor kinderen uit het dorp. Het is een mooie kans om als agrarisch ondernemer te laten zien wat je doet en mensen hebben een heel leuke dag. Daarnaast bieden we daarmee lokale werkgelegenheid in zowel de dierverzorging als het toerisme. Maar we willen vooral een melkveebedrijf blijven en geen toeristische boerderij met een paar kamelen."
Ze hebben maar één bult, zijn het dan niet eigenlijk dromedarissen?
"Dromedarissen zijn eenbultige kamelen. In andere landen wordt het onderscheid niet gemaakt en worden ze gewoon kamelen genoemd. Hier staan dromedarissen (Camelus Dromedarius red.) nog steeds niet op de huis- of hobbydierlijst van het ministerie van LVVN, terwijl tweebultige kamelen (Camelus Bactrianus red.) er wel op staan. Volgens internationale wetenschappers zijn kamelen en dromedarissen in wezen hetzelfde. Al twee jaar zijn we bezig met die huis- en hobbydierenlijst, om aan te tonen dat kamelen en dromedarissen nauwelijks verschillen - zeker niet qua domesticatie, wat het belangrijkste criteria van de lijst is - en nog steeds staat de dromedaris er niet op. We zijn jaren bezig met de processen rondom deze lijst, we kennen het dossier goed, internationale wetenschappers tonen aan dat het niet klopt, maar het ministerie heeft nu eenmaal iets besloten en komt daar niet snel op terug. We zijn constant bezig met ontheffingen en hebben bijna 1 fte aan arbeid nodig om dit dossier goed te blijven volgen en tijdig te reageren."
"Dat belemmert ons enorm in de bedrijfsvoering: onze kalfjes kunnen niet meer in Nederland verkocht worden en moeten nu naar Oost-Europa, terwijl tweebultige kamelen uit heel Europa hier naar Nederland gehaald mogen worden. We mogen de kalfjes ook niet laten slachten, terwijl kamelenvet wordt geïmporteerd vanuit Marokko en kamelenhamburgers in Friesland verkocht worden met kamelenvlees uit Australië. De regelgeving is zo krom! Gemiddeld één keer in de twee jaar hebben we een dier dat overlijdt of dat niet drachtig wordt. Als ze niet drachtig werden verkochten we ze vroeger aan een park of dierentuin. Nu is het de vraag waar ze terecht kunnen. De dieren kunnen wel 25 jaar worden, de eerste kalfjes die op onze boerderij die geboren zijn in 2007 hebben we nog steeds."
"Als agrarische ondernemer in Nederland heb je belangenorganisaties die veel van bovenstaande problemen voor je oplossen via lobbywerk. Voor één kamelenboer heeft dat geen zin, dus we moeten het meestal helemaal zelf doen. Vechten voor nieuwe ontwikkelingen is prima, maar vechten om te behouden wat je hebt, is erg vermoeiend. We hebben ook te maken met de zaken waar andere veehouderijen tegenaan lopen: onze vergunning heeft ruimte voor tweehonderd kamelen, maar we groeien niet zo hard met onze eigen aanwas en kunnen ook niet ineens honderd kamelen ergens kopen. Nu provincie Brabant de latente ruimte wil intrekken en dat juridisch ook nog eens mag, is de vraag hoever we nog kunnen doorgroeien. Ik snap echt heel goed dat andere agrarische ondernemers moedeloos worden van alle tegenstrijdige wet- en regelgeving. Voor ons als pioniers is het een enorme opgave om steeds de juiste keuzes te blijven maken zodat we ons kunnen blijven ontwikkelen."
Wat maakt het ondanks de uitdagingen zo mooi om met kamelen te werken?
"Kamelen zijn super relaxte dieren, ze zijn al een paar duizend jaar geselecteerd op tamheid en zoeken zelf contact met mensen. Ze zijn erg nieuwsgierig. Als je 's ochtends de stal in komt, hoor je een soort gemurmel als begroeting en als je de staldeuren opent om ze naar de wei te brengen gaan ze keihard brullen. Het zijn heel grote dieren, dus als je tussen de kamelen loopt, moet je goed oppassen dat er niet eentje op je voet gaat staan of je omver duwt. Dat is wel wat anders dan bij een geit of een kalfje, maar het zijn van nature heel vriendelijke dieren."
"De kamelenmelkmarkt is een mooie nichemarkt met veel ontwikkelingskansen. Je moet wel alles zelf uitvinden. En er valt nog heel veel te ontdekken qua nieuwe producten en te ondernemen, bijvoorbeeld door het aanbieden van nieuwe diensten op het bedrijf. De combinatie met toerisme is leuk, zo komen hier soms mensen die nieuwe producten met ons willen ontwikkelen. Zo is onze likeur Cameleys ontstaan. We zien gelukkig nog altijd meer kansen dan belemmeringen!"
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
