'Zuivelsector kan veel leren van speciaalbier'

Zuivelcoöperatie Zuco is in 2018 opgericht door voormalig melkveehouder Hessel Jan Sinnige (33). Oorspronkelijk met als doel om boeren en burgers meer met elkaar in verbinding te brengen. Het begon met een ijswinkel in Dokkum, maar intussen is de coöperatie de spin in het web van zelfzuivelaars in ons land om die te laten groeien en bloeien. "Het produceren van melk en het verwerken van melk is in Nederland goed geregeld, maar het zijn wel twee aparte werelden. Wij proberen die met elkaar in verbinding te brengen."

Hoe is zuivelcoöperatie Zuco ontstaan?
"Wij zijn in 2018 ontstaan met het plan om melkveehouders weer in verbinding te laten staan met de stad, want daar zitten immers de meeste consumenten. Ons idee was om Italiaans roomijs en zuivel gemaakt van de melk van een lokaal boerenbedrijf te laten vermarkten door een horecaondernemer in Dokkum, die op zijn beurt de verbinding miste met het platteland. Dit zijn we vanuit een coöperatieve vorm gaan organiseren met eigen verwerking en transport. Het ijs werd verkocht op een zogeheten tripple-A-locatie in bovengenoemde plek. Het werd een groot succes kan ik je zeggen. Zomers stonden er rijen dik mensen voor ons pand en hadden we veel piekvraag. Zelf zoveel dat de gemeente Dokkum hier bepaald niet blij van werd."

Intussen hebben jullie geen eigen winkel meer, hoe zit dat?
"Dat klopt. De coronacrisis zorgde voor een kink in de kabel, want er kwam bijna geen toerist meer naar Dokkum. De retail bleef in die periode nog wel ijs afnemen, maar ruim driekwart van onze omzet kwam uit de winkel en dat gaf bovendien de beste marges. In 2021 hebben we toen een drastisch besluit genomen om de exploitatie stop te zetten."

Maar coöperatie Zuco bleef bestaan?
"Inderdaad, maar we zijn als coöperatie in de afgelopen jaren wel behoorlijk getransformeerd. Het idee om zelf ijs te maken en te verkopen, hebben we losgelaten. Nu richten we ons om verbindingen te leggen in de zuivelketen. Het produceren van melk en het verwerken van melk is in Nederland goed geregeld, maar het zijn wel twee aparte werelden. Vanouds denken boeren vaak niet heel veel verder dan dat de melk in de tank om de zoveel dagen wordt opgehaald door de RMO (rijdende melkontvangst red.) van de fabriek. Zuivelbedrijven zijn op hun beurt vaak wat vervreemd geraakt van het reilen en zeilen op het boerenerf, ondanks dat veel verwerkers coöperatief georganiseerd zijn. Ons doel is om nieuwe verbindingen te leggen tussen deze twee schakels in de keten, zodat er meer interactie ontstaat."

Hoe doen jullie dat?
"In het kort gezegd door innovatie van onderaf in de keten te stimuleren, vanaf het boerenerf dus. Veel zelfzuivelaars maken mooie producten als boter en kaas. Vaak ontbreekt het ondernemers echter aan tijd en capaciteit om eigen merken te bouwen. Vanuit Zuco bieden wij diensten aan om initiatieven professioneel van de grond te krijgen. Denk aan zaken als marketing, productontwikkeling en risicomanagement. Hier is nog veel in te betekenen. Vaak beginnen zelfzuivelaars maar gewoon en ontbreekt het aan een goed plan. Investeringen worden dan gedaan vanuit de rekening-courant, zonder dat er zicht is op een acceptabele terugverdientijd. Wij helpen om de business goed van de grond te krijgen."

Hebben de grotere zuivelproducenten daar ook wat aan, als jullie enkel zelfzuivelaars helpen opschalen?
"Zeker wel. Idealiter zie ik het zo voor me: stel een boer heeft een succesvol botermerk ontwikkeld. Dan kan het zo zijn dat wij de productierechten hiervan in licentievorm gaan uitgeven aan de grotere melkverwerkers. Of het merk wordt aan een verwerker verkocht."

Ben je niet bang om juist een eenheidsworst te creëren door al die verschillende initiatieven samen te brengen?
"Nee, want onze leden houden hun eigen identiteit en opereren bij wijze van spreken niet onder Zuco-vlag. Wat wij doen is om de verschillende initiatieven die er zijn zelfstandig te laten opbloeien. De zuivelsector kan hierbij veel leren van speciaalbier. In die sector begonnen de specialties ook van onderaf en kijk nu hoe gemêleerd het winkelschap in de supermarkt is geworden. Die liggen vol met speciaalbiertjes die soms zijn opgekocht door de grote brouwerijen. Bij koffie zie je vergelijkbare ontwikkelingen. Dit kan ook met zuivelproducten gaan gebeuren, zo zie ik voor me."

Waar staan jullie nu?
"Eind vorig jaar zaten we met drie melkveehouders in onze coöperatie. Inmiddels zijn we doorgegroeid naar veertien ondernemers en het doel is om dit jaar door te groeien naar ruim vijftig leden, waarvan een deel actief is als zelfzuivelaar. Om lid te worden leggen melkveehouders eenmalig €5.000 in. Dit blijft eigen vermogen in de coöperatie. Als leden gebruik willen maken van onze diensten, dan kunnen ze hiervoor diverse begeleidingspakketten kopen. Ook hebben we een partnership met FrieslandCampina. Dit houdt in dat de leden van deze coöperatie bij ons kunnen komen, wanneer ze willen vernieuwen in de markt. Denk dan aan visionaire dwarsdenkers met plannen die afwijken van de core business van FrieslandCampina."

Een paar jaar geleden was je zelf nog boer. Mis je dit nog?
"In 2019 zijn wij gestopt door fysiek ongemak. Laat ik het zo zeggen: als ik ooit weer boer word, dan zal ik in elk geval niet meer voor de bulkmarkten gaan produceren. Mijn zoontje van zeven zegt dat hij boer wil worden, dus wie weet."

Wouter Baan

Wouter Baan is hoofdredacteur van Foodbusiness. Hij volgt daarnaast de grondstofmarkten op de voet en heeft hierbij de focus op dierlijke eiwitten als zuivel en vlees. Daarbij interviewt hij op regelmatige basis kopstukken uit de foodwereld.

w.baan@foodbusiness.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.